Mousepainting is a more or less self-coined term. Actually, I don’t paint with the mouse. I make drawings by hand, usually in ink, with a fountain pen. Next I scan the drawing and add colour with MS Paint, because I am too lazy to use pencils or paint.
Sometimes it does not work, don’t know why. The little bucket just won’t spill it’s coloured pixels between the lines.
No worries (a bit though, I like colour), I go straight to the next step: open the picture in Picasa and adjust it as a photograph. Oh, Picasa is no longer supported by Google. So, now I try other free editors, like Photoscape, to phuck the picture up.
Up till then, it’s all for free, but when it comes to printing I rather spend some extra money. I have to be there and adjust the colours and frame, otherwise pieces and tones will be missing for sure. What you see on the screen is not always what you get.
Here are three pictures I made last night and today. In There you see the coluring from MS Paint. The other two are adjusted with Photoscape: Bird Leaves Frame and Closed 2 Open.
Deze slideshow vereist JavaScript.
You can find other examples spread across my Palescue blog postings and on some other webpages.
I started this way around 2009. Doodling away during long telephone conversations I found that the picture in the end was sometimes worthy for keeps. I made prints at the local photography shop, also as a way of preservation. Other people than my girlfriend also turned out to like the colurful pictures (“like, yeah, a bit Cobra-ish”) and I’ve had the chance to exhibit them. Even sold a few of ‘em.
Although I can print the images ‘larger than life’ I usually stick close the original and at home I can scan A4, at a school nearby I can scan on A3 format.
Sometimes I have awkward discussions with artists about the pricing. They think I ruin the market by asking €50,- for an A4 or A3 sized picture. I usually say they are not unique, it’s a photograph, so I can’t ask much.
Actually, I never make more than one print at a time. And everytime I make another print of the same image, it turns out different.So, the theory of limitless reproduction does not really hold up. Besides that, the truth is I am too unknown, so with higher prices I would not sell at all.
eigenlijk is het heel eenvoudig: het is ingewikkelder dan je denkt. Maar ook eenvoudiger dan je misschien had bedacht.
Niet dat het zo simpel is als anderen zeggen dat ze denken. Dat weten die mensen zelf meestal ook wel. Maar je weet, voor een sluitende redenering moet je soms wat verwarrende bijzaken weglaten, nietwaar?
Niet waar. Niet als die bijzaken een ander perspectief uit het zicht plaatsen. Maar dat terzijde.
Dus, het is niet zo simpel als die man (m/v) in de kroeg roept. Je moet het niet zo zien als sommige populaire media onthullen, laten doorschemeren als ze zich zeggen af te vragen of…met een vraagteken? Maar je moet het wel weten. En wat die goed gearticuleerde maar minder genuanceerde gast in die talkshow beweert is ook niet waar, al klinkt het goed.
Het is niet (nooit) alleen maar de schuld van deze of gene mens of groep of van het ene of andere idee of begrip. Hij of zij of het kan wel een rol spelen, misschien wel een grote maar er is (altijd) meer. Een ander begrip of persoon, wat daar volledig los van staat, met een andere oorsprong en een ontwikkeling die niet eens in dezelfde richting hoeft te gaan. Al kan dat wel zo lijken.
En nee, er is ook weer niet zoveel meer dat we moeten spreken van een samenzwering. Dat wereldwijd complot bestaat niet. Een geheim spreidt niet wijder dan één persoon. Mensen zijn te egoïstisch en/of te stom om in groter verband voor langere tijd iets geheim te houden, laat staan Alles – de geopolitiek, de financiële wereldmarkten – ongezien te regelen.
Tijdelijke (monster-)verbonden van mensen en ideeën kunnen wel een tijdje functioneren, en altijd dankzij een omgeving die dat toejuicht en een wijdere omgeving die dat minstens toelaat. Maar die omgeving verandert, constant of uiteindelijk, en doorgaans betekent dat ook het einde van die specifieke groep / dat overheersende idee.
Wil je ook zo’n manuscript in huis, bij voorbeeld aan de muur?
Dat kan.
Handgeschreven met inkt op speciaal papier, gedateerd en gesigneerd, ingelijst naar wens en thuisbezorgd vanaf € 10,-
En natuurlijk kan het ook een ander gedicht zijn. Dit is een voorbeeld. Neem hier contact op voor alle wensen en mogelijkheden, zoals bijvoorbeeld een illustratie. Van dit gedicht zie je hier de uitgetypte versie met een tekening, ook van Palescue.
Cees Paul citeert zichzelf en plaatst één van de zeldzame foto´s van Palescue uit eigen toestel. (SoestNu, 1 juni 2016)
Ter afsluiting van het seizoen bevat de maandelijkse expositie in de grote zaal van Artishock in de maand juni Eigen Werk. Dat wil zeggen: de mensen die de andere exposities hebben georganiseerd hangen eigen werken op. U ziet:
Magdalena schildert hoofdzakelijk intuïtief. Ze maakt abstracties van de werkelijkheid of schildert haar visie op het verborgene. De spanning ligt in het losschudden van voor de hand liggende realiteiten, in het bevragen en te voorschijn toveren van wat ze ontmoet in haar schilderij.
Ze geniet zielsveel van de natuur. Gewoon stil kijken en zich eindeloos verwonderen. Hieruit ontstaat haar drang tot schilderen. In de eerste plaats is ze als schilder autodidact, maar ze had ook enkele jaren les van Gabriële FäustleDiller, (Baarns schilder) en van Carine van Gorp (Gooise Akademie voor Beeldende Kunsten te Laren).
Vaak zie je in haar schilderijen flarden terug van imaginaire landschappen, bewustwordingsprocessen of tref je stille getuigen aan uit een ver verleden. Niet zelden mysterieus of visionair. Maar soms ontstaat haar werk spontaan vanuit zin in kleur, in de zee, in vliegen of vanuit een dringende behoefte aan het oproepen van een bepaalde sfeer. Vaker gaat het om abstracties, zoektochten, droomwerelden, trances.
Magdalena de Coninck is aangesloten bij de NABK (Nederlandse Associatie voor Beeldend Kunstenaars). Haar werk is opgenomen in collecties van particulieren en bedrijven. Ze is blijvend uitgenodigd om deel te nemen aan de Biënnale Internationale dell’Arte Contemporaine in Florence.
Met deze regels heb ik mijn werkwijze kort en bondig weergegeven. Het ‘dieper donker’ staat voor het onbewuste, waaruit alles voortkomt, de vaak onbekende drijfveren van waaruit een mens handelt.
Via de Werkschuit in de Bilt en De Nieuwe Akademie Utrecht heb ik me ontwikkeld tot autonoom kunstenaar. Het zoeken naar een eigen handschrift en vorm was en ís een lange weg; hij gaat immers nog steeds verder.
Claire heeft een heel eigen methode van werken waarbij ze het schilderdoek eerst vol smeert met de geselecteerde kleuren op haar palet. Daarna bewerkt ze de verf met…een afwassponsje. “Maar soms gebruik ik ook andere spullen,” zegt ze.
Het resultaat is verrassend: soms wordt het een romantisch soort textielprint, andere keren een heftige “slangenkuil”, maar altijd herkenbaar.
Eva Goorhuis
Voor mij is soms iets zien een inspiratie om te gaan schilderen. De Spaanse danseres (Tentación / Verleiding) b.v. was een van mijn collega’s op een feest. Dit bleef maar in mijn hoofd zitten met dit schilderij als gevolg. De ene keer zijn het heel duidelijk vrouwen en een andere keer vage figuren op het doek. Maar dan blijken dit uiteindelijk altijd vrouwenfiguren. Zelfs het steeltje van de Pompoen op het doek lijkt op een danseres. Dit schilderij is ontstaan door een Rubensachtige vrouw, wie fantastisch kon dansen. Op het schilderij heb ik dit omgekeerd weergegeven.
Palescue
Natuurlijk is Palescue een anagram van mijn eigen naam. Die wordt vaak verkeerd verstaan en verschreven. Ik dacht, vergeefs, dat één woord zou helpen.
Palescue maakt als mijn alter ego leuke dingen, voor aan de muur en om te lezen, en soms allebei tegelijk.
Palescue is tussen 1806 en 1982 geboren in Noordwest-Europa, “Onder de adem van de Maas“, en opgegroeid tussen heuvelrug en horizon. Voelt zich thuis op landgoederen en schepen maar heeft op geen van beide ooit gewoond, leerde Nederlands als eerste taal en is altijd blijven leren lezen en schrijven. Sinds een aantal jaar schrijft hij ook in beelden, met kleur en materiaal.
De prints die hier hangen zijn spontane tekeningen die ik heb gescand en ingekleurd met een simpel programma waarna ik ze als foto afdruk. Soms zijn er ook ‘echte’ foto’s in verwerkt.
Als ik de ruimte en de tijd vind schilder ik ook graag. Het schilderij dat hier hangt heb ik gemaakt in een workshop met Marja Ormeling. Met haar eigen wijze van werken maakte ik mijn eerste bewust abstracte werk in verf, met alleen een groot paletmes als instrument.
Helma Keller
Geïnspireerd door de mensen waar ik les van heb gehad: o.a. Boy Namias de Crasto uit Bussum en
Helma Keller: Figuren
Mitzy Renooy uit Soest, ben ik zelf gaan experimenteren met kleur en vormen.
Bij Boy ging ik bijvoorbeeld op ontdekking met kwast, doekje of paletmes en er ontstond vanzelf iets, een beeld, vaak vage figuren of schimmen. Hij liet mij ook na een avond schilderen met de restanten van de verf experimenteren: verf op een doekje en daarmee schilderen. Daaruit kwam o.a. het schilderij ‘huisjes’.
De portretten heb ik gemaakt om de karakteristieke vormen van het hoofd meer ‘uit de verf’ te krijgen. Hierin werd ik geïnspireerd door Mitzy, zij liet mij een portret schilderen dat letterlijk ‘op zijn kop’ lag, waardoor ik losser ging schilderen
Ook ik heb Kees van Beijnum hoog zitten. Inderdaad heel vreemd dat hij niet in het Pantheon der Nederlandsche letteren is opgenomen. Zou hij het kleinzoontje van Conny Palmen hebben beledigd of zo?
Het is alweer enige tijd geleden dat ik dit boek las, maar het blijft op mijn netvlies. Het is prachtig geschreven en beschrijft een intrigerend thema. Het behandelt het Tokio-tribunaal, een minder bekend tribunaal. Het boek is gebaseerd op de Nederlandse rechter (Bert Röling) die bij dit tribunaal aanwezig was en een afwijkende mening had. Bijzonder is dat het thema wordt beschreven vanuit drie hoofdpersonen die ieder hun eigen kijk geven.
Graag voldoe ik aan je verzoek om een bijdrage te leveren over Palescue aan het themanummer Liederen. Zoals je wellicht weet ben ik geen fan van de man, maar sinds mijn aanstelling als hoogleraar is beëindigd, is de vergoeding mij zeer welkom en, inderdaad, ik ben een van de weinigen ‘in het veld’ die ’s mans werk goed kennen. Vaak genoemd, nauwelijks verkopend… En terecht, hij is nauwelijks te volgen , maar dat is mijn mening – en ik heb mijn persoonlijke voorkeuren niet laten meespelen bij het schrijven van dit artikel.
Komt ’ie. O, en als je een betere titel weet, be my guest.
Bijlage: ‘OVER OVER DE BERGEN’een lied van Palescue– I.P.Fisher
Typoscript. Klik op de link hierboven voor een pdf van de tekst
[gedicht in kader]
Wanneer eindigt een gedicht en begint een lied? In zijn laatste bundel – Uit Liefde voor G. – begeeft Palescue zich aan beide zijden van de grens, en vaak nog in één en dezelfde tekst. Dubbelzinnigheid is een Leitmotiv voor deze dichter. In de tekst “Over de bergen” krijgt die voor het eerst een politieke dimensie. Of moeten we alles nog eens teruglezen en heeft de hermeneutische bard altijd al iets anders bedoeld met zijn ‘taalsmeedwerk’?
De dubbelzinnigheid begint al bij de titel. “Over de bergen” is volgens het onderschrift geïnspireerd op “‘Behind the mountains, a refugee song.” Dat werpt meteen de vraag op waarom het lied niet Achter de bergen heet. Met de titel ‘Over de bergen’ krijgt het lied, naast de oorspronkelijke betekenis – ‘over de bergen heen’ – ook een algemene duiding: een tekst over bergen. Het zal hier gaan over de feitelijke bergen waar de vluchteling overheen moet, en over bergen als metafoor voor moeilijkheden in het leven.
In een e-mail[i] vertelt Palescue de anekdote achter, op zijn minst een deel van, de tekst. Op 26 februari 2016 woonde hij een concert bij van Baboek-O-Doestan en sprak in de pauze met voorman Baboek Amiri, de schrijver van het lied ‘Behind the mountains[ii]’. Daarin wordt overigens, behoudens wat ad-lib, geen tekst gezongen.
Ze spraken over het lied en de vluchtelingenproblematiek. Baboek zei toen dat mensen al duizenden jaren migreren: “dan slaan ze elkaar eerst de hersens in om vervolgens met elkaar te trouwen en kinderen te maken, het is altijd zo geweest.” Zoals Baboek ook tijdens oncerten vertelt gaat het lied over zijn vlucht naar Turkije, door de bergen. De gids sprak geen Farsi en de vluchtelingen geen Koerdisch. Als de vluchtelingen vroegen even te pauzeren, maakte de gids telkens duidelijk dat ze na de volgende berg zouden pauzeren. “Nee, de volgende – alleen die ene berg nog over.”
Ook goed om te weten is dat Palescue, toen hij ‘Over de bergen’ schreef, het boek las van kunsthistoricus, filosoof en dichter Maarten Doorman, ‘De navel van Daphne’.[iii] Vanwege de daarin geponeerde stelling dat het Rijksmuseum moet worden gesloten trok het boek de nodige aandacht maar het gaat vooral, zoals de ondertitel aangeeft ‘over kunst en engagement.’ Doorman stelt dat de kunst sinds de Romantiek, toen de kunst zogezegd ‘autonoom’ werd, zich afzet tegen de maatschappij. Dat doet ze echter vooral binnen de wereld van de geïnstitutionaliseerde kunst, waar ze tegelijkertijd afhankelijk van is.
Naast deze paradox speelt ook de paradox dat kunst die zonder meer politiek of maatschappelijk is, geen kunst is, of hooguit slechte kunst. Tegelijkertijd kan toonaangevende kunst nooit los van de maatschappelijke ontwikkelingen gezien worden. Naast de autonome ‘l’art pour l’art’ is kunst óók altijd gemaakt in een maatschappelijke context. Kunst moet het hebben van de dubbelzinnigheid in haar verhouding met de maatschappelijke werkelijkheid maar het blijft, in de optiek van Doorman, een “moeizaam huwelijk”:[iv] Hieronder zullen we zien hoe beide werkelijkheden samenkomen in één gedicht.
Vorm
Of is het een lied? Voor een gedicht is het aan de lange kant, zeker voor Palescue, die doorgaans met drie of vier kwatrijnen klaar is. Hier zien we een tekst in couplet- en refreinvorm, om precies te zijn: zesenveertig regels in vijf coupletten en drie refreinen. Voor een conventionele songtekst zijn dat een paar refreinen te weinig. En daarmee lijkt de tekst beter te classificeren als een vormvrij gedicht.
Toch onttrekt de tekst zich niet helemaal aan de eenheid van vorm. Bindend is bijvoorbeeld de figuur van ‘Joost’ die in elk couplet voorkomt. We zullen zien dat hij, naast de persoon uit de zegswijze ‘Joost mag het weten’ telkens een andere rol speelt. Daarnaast zien we in elk refrein de ‘lieve lappenpop’ terugkomen en de strofe ‘alleen die ene berg nog over’.
De tekst heeft zijn eigen dynamiek waarin het refrein zich tussen de tekst doorslingert – na het eerste couplet, na het derde en aan het slot na het vijfde couplet.
In de dynamiek van het lied kunnen we twee cesuren onderscheiden. De eerste knip is na het tweede couplet. De eerste twee coupletten beginnen met ‘Joost’; in het derde vers is de ik-persoon aan het woord. De tweede knip is te zien na het vierde couplet: het laatste vers en het afsluitend refrein zijn zowel in ritme als inhoudelijk afwijkend.
De regel ‘het is altijd zo geweest’ uit het gesprek tussen Palescue en Baboek lezen we, als in een ballade, aan het eind van de coupletten 1, 2 en 3. In het vierde couplet komt alleen Joost terug van de repeterende regels, en wel in de oorspronkelijke zegswijze, Joost mag het weten. Het vierde couplet kent geen refrein. Het vijfde wel, en daarin zit deze regel aan het slot van het refrein. Als voleinding van ‘de vlucht’ en het gehele tekstwerk kondigt het tegelijkertijd het einde van de ‘hoofdpersonen’ aan: dan zijn we er geweest.
Joost (1) Zwagerman
Joost mocht het weten, over de stilte van het licht
de muziek van de lucht, dans over onderaards water
gevangen in dit huis…
Nachtegalen, door (c) Palescue, 2016
De eerste keer dat we Joost tegenkomen is direct het eerste woord van Over de bergen. Joost mag het weten, nee, hij mocht het weten. Want Joost is dood. Ongeveer een week voordat zijn boek ‘Over de stilte van het licht[v]’ uitkwam maakte Joost Zwagerman op 8 september 2015 zelf een einde van zijn leven. Hij is 51 jaar geworden en was een half jaar ouder dan Palescue.
De ‘stilte van licht’ kan gelden voor beeldende kunst, maar de dichter zet hier meteen geluid naast. Een gedicht is immers niet louter beeldend, poëzie is niet alleen een kunst van het oog, maar ook van oor en mond. Poëzie is, zo valt te verdedigen, een overgang van taal naar muziek.
In de eerste twee regels benoemt Palescue hier de vier elementen: vuur (licht), lucht, aarde en water. Joost mag dan dood zijn, hij danst hier als een goedgemutste Jezus over het water. Het water, symbool voor het onderbewuste, wordt hier onderaards: stilstaand water, onzichtbaar, een reservoir wellicht, want “gevangen in dit huis.” Deze strofe wijst vooruit naar het vierde en vijfde couplet waarin sprake is van ‘holen’ (huizen) en een gevangenis.
Tegelijkertijd valt het gedicht zelf te beschouwen als bouwwerk, het tijdelijke huis van de taal. In andere gedichten, bij voorbeeld het gedicht ‘Ruimte’ uit dezelfde bundel wordt dit gegeven ook uitgewerkt. Maar ook hier zien we in het tweede couplet een ‘muur’ voorkomen.
gevangen in dit huis – je mening is gestolen adem
Een merkwaardige wending, tenzij we aannemen dat hier iemand gevangen zit vanwege een mening, die niet eens persoonlijk is, maar een verwoording ‘in gestolen adem.’ Heeft Palescue het hier tegen Joost Zwagerman? Gezien het gebruik van ‘je’ in zijn eerdere werk is hier eerder sprake van de algemene ‘je’ die heel goed ook op de ik-figuur, de lappenpop en/of de lezer kan slaan.
Van groter belang dan de je-figuur is de wisseling in perspectief die hierna komt. De buitenwereld komt binnen, en buiten is het niet pluis:
terwijl lemen voeten leren te marcheren –
het lijken nog schepen ver weg op zee
gewoon een vuiltje aan de lucht. Geen probleem
het is altijd zo geweest
Een reus op lemen voeten leert marcheren. In de zegswijze is de reus schijnbaar sterk, maar uiteindelijk zwak. Toch wordt hier een omineus beeld geschapen van een buitenwereld waarin de fascistische horden opdoemen aan de horizon. Er kan misschien nog luchtig over gedaan worden, maar we kunnen niet volhouden dat er geen vuiltje aan de lucht is.
je hebt knopen als ogen lieve lappenpop
stil maar, nog even dan zijn we uitgestorven
alleen die ene berg nog over
Het eerste refrein. Ook hier blijkt Palescue meer dan alleen een geëngageerd lied over de vluchtelingencrisis te maken. Blijkbaar staat in zijn visie de hele mensheid op punt van uitsterven, of in ieder geval de Joosten van deze wereld.
Het woord ‘uitgestorven’ zou, taalkundig gezien, ook kunnen betekenen dat er een einde komt aan het sterven, dat we klaar zijn met sterven, zoals we zien in ‘uitbehandeld’ of ‘uitgewerkt’, een betekenis die min of meer geboekstaafd wordt door de context. Kan een lappenpop ook uitsterven?
‘Bo wie?’ door Palescue (2013)
Er zijn vaker poppen met knopen als ogen gemaakt maar, zeker gezien het volgende couplet, lijkt de inspiratie afkomstig uit de laatste twee films van David Bowie. In de video’s van “Lazarus” en “Blackstar” verschijnt hij met een blinddoek waarop knopen als ogen zijn genaaid. Beide films kwamen eind 2015 uit en baarden opzien omdat Bowie, na dertien jaar stilte, weer van zich liet horen. Bovendien is het weliswaar niet vreemd dat iemand van tegen de zeventig zich bezighoudt met de eindigheid van het leven, maar in deze muziek en bijbehorende films was hij zeldzaam somber en mysterieus.[vi]
We weten dat Palescue na het zien van de video’s de cd bestelde. Tegen de tijd dat de post de geluidsdrager afleverde, was de maker al ruim een week dood en het album te horen op internet. Enkele dagen voordat zijn zwanenzang als compleet album uitkwam verliet Bowie op 10 januari 2016 planeet Aarde ten gevolge van kanker.
Joost (2) Jones
Joost kon het weten, de zwarte ster liet ons dansen
en kussen of de muur dan vallen zou
over de schreef. Alles verbrandt aan de lucht
De tweede Joost in het gedicht is dus ook dood en heet Jones, David Robert Jones, beter Joost als David Bowie (1947-2016). Er zijn natuurlijk meer ‘zwarte sterren’ zijn die ons hebben laten dansen (James Brown, het hele Motown-label en Prince, om maar wat te noemen), maar deze strofe lijkt duidelijk een verwijzing naar zowel het ‘Blackstar’-album als de hitsingle ‘Let’s Dance.’
De volgende regel is duidelijk een parafrase op de song ‘Heroes’ van Bowie, uit de tijd dat
Palescue waarschijnlijk voor het eerst zijn muziek hoorde[vii]. In ‘Heroes’ is het de Berlijnse muur, die twaalf jaar na Bowie’s song uiteindelijk viel. In dit lied valt de muur in het enjambement, struikelt ‘over de schreef’ tussen de strofes.
In zijn verhaal ‘Slang[viii]’ noemt Palescue Bowie als jeugdheld. ‘Slang’ gaat over de manier waarop Palescue leerde lezen en schrijven. Dit kan heel goed meespelen in dit enjambement wat ook een volgende wending in de tekst markeert: ‘over het schrijven’ wordt hier – naar de letter – ‘over de schreef”
(…) Alles verbrandt aan de lucht
maar vandaag zag ik vlaggen strak staan in de wind
meer dan voorheen
en men hing varkens in de bomen
geen probleem, het is altijd zo geweest
Dat alles verbrandt aan de lucht is een waarheid als een koe, je kan het ‘over de schreef’ noemen als dat wordt gezegd in een gedicht omdat het te direct zou zijn. Tegelijkertijd is het een andere manier om te zeggen dat alles voorbij gaat en toch hetzelfde blijft.
De zin gaat verder in een enjambement dat zowel ritmisch als in klanken rijmt op dezelfde strofe uit het vorige couplet: ‘over de schreef’ // ‘meer dan voorheen’.
Dan wordt in de volgende strofen verwezen naar gebeurtenissen uit begin 2016. In Nederland werden daadwerkelijk kadavers van varkens opgehangen in bomen, als protest tegen de komst van opvangcentra voor vluchtelingen. Ook waren er demonstraties van de anti-moslimbeweging Pegida[ix] waarbij deelnemers roze kindermaskers van varkenskoppen droegen. Het beeld van vlaggen en varkenskoppen is poëtisch sterk. Toch is het een directe weergave van de werkelijkheid en het lijkt, aldus vormgegeven, een bijna middeleeuws tafereel. Zo is het, inderdaad, altijd geweest.
Gerard Rooijakkers, oud-hoogleraar Nederlandse etnologie, zegt[x] dat al sinds de zeventiende eeuw dode dieren worden neergelegd om te intimideren.. „Rituele taal” noemt hij het, afkomstig uit het eeuwenoude plattelandsrepertoire. De betekenis van het varken bij azc-protest is dubbel ‘vuil’, zegt Rooijakkers. Voor moslims is het varken onrein.
Joost (3) Nuh
ik zag een leger éénpersoons eilanden overspoeld
door een tsunami van schuim en witte trots
veel mensen hadden geen zwemvest
en veel zwemvesten zijn nep
Joost heeft het geweten en bouwde zijn Ark
de eerste was nog gratis, nu volgeboekt met VIP’s
maar goed, het is altijd zo geweest
De cesuur. In het derde en vierde couplet richt Palescue (‘ik’) zich rechtstreeks tot de lezer in een commentaar op de hedendaagse maatschappij en hoe die reageert op de vluchtelingencrisis. Tegenover de marcherende horden ziet hij ‘een leger’ van losse individuen onder de voet gelopen worden. Het gebruik van het woord ‘tsunami’ wordt hier gekanteld, gekeerd tegen het beeld zoals Geert Wilders[xi] het vaak gebruikt: geen vloedgolf mohammedanen maar ‘een tsunami van schuim en witte trots’, een dichterlijke typering van het schuim der natie dat achter een racistische leider aanloopt.
Ook de zwemvesten komen rechtstreeks uit het nieuws. In de kranten uit die tijd stonden foto’s van bergen oranje zwemvesten, achtergelaten op de stranden van Griekse eilanden door vluchtelingen die de oversteek vanuit Turkije hadden gemaakt. In Turkije kochten ze zwemvesten die expres zo slecht waren gemaakt dat ze geen drijfvermogen hadden[xii].
We komen nu pas, in de vijfde regel van het couplet, de derde Joost tegen. De gekantelde tsunami wordt letterlijk De Zondvloed, want deze keer staat de figuur natuurlijk voor Noach of Nuh (Noeh) uit de Bijbel, respectievelijk Koran[xiii], de profeet die door God werd gemaand zijn volk te waarschuwen en een boot (de Ark) te bouwen om het leven op aarde te redden. In een terugkoppeling naar het heden constateert Palescue cynisch dat ‘tickets’ voor een hedendaagse Ark alleen voor de geprivilegieerden bereikbaar zouden zijn om het couplet, inmiddels bijna hoorbaar zuchtend, te besluiten dat het altijd zo is geweest.
(…) en je mond is dubbel gestikt (…)
In het tweede refrein lijkt, met de verwijzing naar Noach, het ‘uitsterven’ de hele mensheid te treffen. Het beeld wordt almaar somberder. De extra regel in het refrein lijkt te zeggen dat het individu, de ‘Gutmensch’ van goede wil, de mond is gesnoerd en – dubbel – dat het individu verstikt is in de stampede van de geschiedenis. Het kan ook wijzen op een dubbele betekenis voor de lappenpop: als mens zijn we een speelbal op de golven van de geschiedenis, als lezer zijn we het speeltje van de schrijver.
Joost (4) dejos
ze slapen en spelen in holen
oog om oog duim voor duim voor een extra leven
doof en blind zonder mobiel waar
werkelijk is wat WiFi op het scherm laadt
weet je, er zijn mensen die sterven om te doden
maar misschien kan je nog beter
leven om te baren – Joost mag het weten
In het vierde couplet geeft Palescue bijna ondubbelzinnig weer hoe mensen, als individuen op hun ‘éénpersoons eilanden’, reageren op de buitenwereld. Ze bemoeien zich vooral niet actief met de maatschappelijke werkelijkheid, nee: ‘ze slapen en spelen’, sluiten zich op en leven louter online. In de werkelijkheid van het web is de waarheid versplinterd: alles is even waar en zo is niets waar. De reële werkelijkheid, wordt in de beleving van Palescue, buitenspel gezet.
Alhoewel dichters al eerder sms-taal in hun werk hebben gebruikt, is dit voor mij de eerste keer dat ik wifi genoemd zie worden in een Nederlandstalig gedicht.
Met ‘weet je’ richt Palescue zich dan rechtstreeks tot de lezer, maar niet met een ferme uitspraak. Met ‘weet je’ begint een vraag die niet alleen retorisch kan worden opgevat. De vraag is niet minder dan die naar de keuze tussen leven en dood.
De uitspraak ‘er zijn mensen die sterven om te doden’ doet denken aan de Engelse
zegswijze om iets graag te willen: dying to… , maar natuurlijk ook aan een zelfmoordaanslag.
De dichter maakt hier de tegensteling ‘sterven om te doden’ versus ‘leven om te baren.’ Tegenover de lust om te doden en gedood te worden wordt hier de keuze geplaatst voor het leven en het voortleven in nageslacht. De biologische functie van leven is immers reproductie[xiv] maar in een maatschappij die met uitsterven wordt bedreigd, is het ‘maken’ van kinderen geen vanzelfsprekendheid meer.
Palescue, zelf kinderloos gebleven, maakt de keuze niet. Hij veroordeelt de moordenaars niet en suggereert dat het misschien beter is om de natuurlijke bevolkingsgroei te omarmen. Zelf heeft hij schijnbaar geen idee wat het beste is, hij laat de keuze aan ‘Joost’.
Deze vierde keer wordt de Joost-figuur gebruikt in de gewone betekenis uit het spreekwoord. Alhoewel, gewoon… etymologisch is de spreekwoordelijke Joost een aanduiding voor de duivel, de uit het Portugees verbasterde dejos van ‘de wilden.’[xv]. En natuurlijk is het een duivelse keuze om te moeten kiezen tegen het leven.
Joost (5) coda
in de luwte van het sterfhuis
in het midden van de nacht
als de bewakers dronken zijn
steel ik de sleutels van de kast
Het vijfde couplet vormt, met het afsluitend refrein, de coda van ‘Over de bergen.’ Het huis uit het eerste couplet is een sterfhuis geworden en de dichter lijkt er klaar mee. Hij laat het gedicht ontsporen in een ‘dronken’ roes.
Het begint met vier regels in staccato ritme met –bijna- een eindrijm, wat doet denken aan een volksliedje. Die kast zal, gezien het vervolg, de wapenkast van de gevangenis zijn, maar kan heel goed ook weer een referentie zijn aan David Bowie’s Lazarus. Deze afscheidsvideo opent met een beeld van een antieke kledingkast waarin hij aan het eind van het nummer verdwijnt. Een kledingkast als uit ‘Alice in Wonderland,’ de poort naar en/of bergplaats voor een geheime wereld.
we eten kogels, drinken messen en ik zeg
Joost mag er niets van weten maar
dan hebben we dat maar vast gehad
stil maar lieve lappenpop
met je oren van katoen
alleen die ene berg nog over
dan zijn we er geweest
Na de eerste vier strofen wordt een ander ritme opgepakt als de ik-figuur aan het woord komt. Joost mag het niet weten, sterker: hij mag niets weten. Zijn rol lijkt hier die van bewaker te zijn.
De wapens worden ‘gegeten’, in een binnenrijm op ‘weten.’ Het lijkt erop dat Palescue wil zeggen dat het gebruik van wapens wordt verinnerlijkt. Er is een besef van onontkoombaar geweld waarin moet worden berust: ‘dan hebben we dat maar vast gehad’. Deze scene kan echter ook begrepen worden in een suïcidale duiding, een gemeenschappelijke zelfmoord bovendien, waar de duivel/god Joost beter niets vanaf kan weten. Al met al lijkt Palescue met dit gedicht te willen zeggen: de dood, en wellicht het einde der tijden is nabij – en dat doen we als mensheid zelf.”
In het derde en laatste refrein krijgt de ‘lieve lappenpop’ oren. Hij (zij/het) heeft nu ogen, oren en een mond en kan, als de drie aapjes en de mens ‘horen, zien en zwijgen’. Hij kan niet spreken. Fysiek blijft het een normale lappenpop, gemaakt van katoen. Met ‘oren van katoen’ citeert Palescue nu de dichter Gerrit Komrij[xvi]. In de bundel Alles onecht (1984) vat Komrij zijn poëtica kernachtig samen in de regel ‘Poëzie is iemand de oren vullen met poetskatoen.’
Naast een keuze uit de gedichten bevat Alles onecht teksten over poëzie. Voor Komrij betekenen zijn gedichten niets persoonlijks, de betekenis is slechts die van het gedicht zelf – l’art pour l’art. Dit heeft Palescue zich altijd ter harte genomen. De suïcide in dit gedicht is dan ook vooral literair te duiden. Of, zoals Komrij[xvii] zegt: “het liefst zie ik ’n gedicht zo’n beetje als een zelfmoordcommando, een poëtische kamikaze. De vorm brengt de inhoud om. De laatste regel is de doodsteek.”
En dat is precies wat we hier zien gebeuren. Het repeterende ‘het is altijd zo geweest’ wordt in de laatste regel onontkoombaar, want ‘dan zijn we er geweest.’
Conclusie
‘Over de bergen’ is één van de weinige lange ballades van Palescue en, vooralsnog, zijn enige tekst met zoveel referenties aan maatschappelijke ontwikkelingen en een visie daarop. Toch, hoe vol het gedicht ook zit met krantenkoppen, het behoudt zijn literaire waarde. Kennis van de politieke en maatschappelijke onrust rond de vluchtelingencrisis, de dood van Joost Zwagerman en David Bowie geven extra lagen aan de tekst. De tekst verliest echter nergens de dubbelzinnigheid van het autonome kunstwerk. De actualiteiten worden vervlochten en verdraaid in een tekst waarin het algemeen menselijke en het algemeen dichterlijke het laatste woord hebben.
I.P. Fisher is voormalig hoogleraar aan de Parkstadt Universität van Humbold.
NOTEN
[i] Met dank aan Henk Duurkoop voor het gebruik van zijn archief waaruit hij t.z.t. een biografie distilleert.
[vii] Bowie/Eno, Heroes (1977) hieruit: “I, I can remember (I remember) / Standing, by the wall (by the wall) / And the guns shot above our heads (over our heads) / And we kissed, / as though nothing could fall (nothing could fall)”
[xi] Geert Wilders (Venlo, 1963) stapte in 2004 uit de VVD Tweede Kamerfractie als Groep Wilders, sinds 2006 PVV (Partij voor de Vrijheid), waarvan hij enig lid is.
[xiv] zie bij voorbeeld: Richard Dawkins, The selfish gene (1976).
[xv] Zie onzetaal.nl: Die benaming gaat terug op het Javaanse woord joos, zo vermelden het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) en het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT, deel VIII, 1926). Dit joos was een aanduiding voor een Chinese godheid of de afbeelding daarvan. Het “door de Hollanders op Java gehoorde joos (waarvan zij joosje en joost maakten)” – aldus het WNT – is een verkorting van dejos, dat is ontleend aan het Portugese deus ‘god’. Later werd joos in verband gebracht met de al bestaande voornaam Joost. Ook F.A. Stoett (Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden) ziet deze ontwikkeling, maar houdt daarnaast de mogelijkheid open dat Joost tóch oorspronkelijk de gewone eigennaam is. (…) Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek voegt hier nog aan toe: “De god van de ene religie is vaak de duivel van de andere, en zo kreeg Joost bij ons de betekenis ‘duivel’.”
[xv] Overigens heeft Komrij zelf de titel “Over de bergen” gebruikt voor een roman (De Arbeiderspers, 1990) waarin ik geen enkele connectie met Palescue’s gedicht zie.
Dank voor je bijdrage. Het honorarium is inmiddels naar je overgemaakt.
Aangezien je ongeveer de helft van het artikel al eens eerder hebt gepubliceerd in vrijwel ongewijzigde vorm zal je er begrip voor hebben dat we je de helft van het bedrag voor een originele bijdrage besluiten toe te kennen.
Nee, daar heb ik geen begrip voor. In een eerder artikel ging het alleen over de invloed van Komrij, Bowie en Zwagerman maar toen dat werd gepubliceerd waren de laatste twee nog niet eens dood en had Palescue dat gedicht nog niet geschreven.
Vriendelijk doch dringend verzoek ik je het resterende geld binnen twee weken over te maken. Helaas zie ik me anders genoodzaakt minder vriendelijk te worden.
In april is de zaal van Artishock voor Angeli Mulders. Deze Baarnse communicatiestrateeg maakt veelkleurige schilderijen met deels herkenbare vormen in een surrealistische setting. Ze begon ruim 15 jaar geleden met schilderen “met als doel om er geen doel mee te hebben, niet om te exposeren of te verkopen. In mijn leven en werk waren er al genoeg doelen.”
Inmiddels is ze om, exposeert ze en vertelt over haar proces: “Ik zie iets voor me wat blijft terugkomen: beelden, een verhaal, een ontwikkeling. Daarmee ga ik aan de slag. Vervolgens ontstaat er een proces van leiden en laten leiden. Vaak zitten er letterlijk en figuurlijk veel lagen onder voordat verbeeld is, wat geschilderd wilde worden. Mijn schilderijen geef ik bewust geen titel mee. Als ik dat doe zet ik het vast, stuur ik jouw waarneming. Zelf ben ik er ook vaak niet meteen uit wat een schilderij me precies wil vertellen. Het schilderen is een proces, een samenspel tussen het bewuste en het onbewuste. Het kijken naar schilderijen is dat ook. Daarom praat ik er graag over met anderen. Die gesprekken leiden tot nieuwe inzichten, over mezelf, de ander en bredere ontwikkelingen die gaande zijn.”
“Maar 5 tot 10% van ons handelen wordt bepaald door ons bewustzijn, het overgrote deel komt uit ons onbewuste. Kunst is voor mij een vorm om de poort naar het onbewuste open te zetten. Een wisselwerking van bewust leiden en onbewust laten leiden. Dat zie ik niet alleen terug in het maken of genieten van kunst, maar ook in de wereld om ons heen. We leven in een tijdperk van wantrouwen, waarin we de verbinding met de natuur, onszelf en elkaar kwijt zijn geraakt. Vanuit ons bewustzijn hebben we er geen grip op. Toch zie ik een positieve onderstroom ontstaan, een komende revolutie die die verbinding herstelt, vernieuwt. We staan aan de vooravond van een omwenteling, maatschappelijk, economisch en als mensheid in zijn geheel. Daarvoor is het nodig om de touwtjes van ons bewustzijn soms wat te laten vieren en ruimte te scheppen voor nieuwe ontwikkelingen en inzichten.”
“Kunst speelt een belangrijke rol in het zichtbaar maken van het onzichtbare. Als je stilstaat bij een schilderij en voelt waar het resoneert, is dat een onderwerp om op verder te gaan. Het inzicht komt dan vanzelf, al duurt het soms een hele tijd.”
Op de site www.angelimulders.nl kunt u digitaal kennismaken met haar kunst. Live kan dat zaterdagavond 2 april vanaf 19:45. Angeli Mulders houdt dan een lezing over haar werk ter gelegenheid van de opening. U wordt van harte uitgenodigd daar ook op te reageren.
Vanaf 20:30 JazzClub met Saskia Laroo. Zondagmiddag 13:45u. kunt u ook de lezing bijwonen met aansluitend muziek van de JazzCats. De toegang is telkens gratis. Zie www.artishock-soest voor meer bijzonderheden. De expositie is te bezichtigen tot eind april. Openingstijden: woensdag- en vrijdagochtenden tussen 10 en 12 uur en maandag- en woensdagavonden tussen 19.15 en 20.15 uur. Verder in overleg tel: 06 25586354
Mart kwakkel voor zijn werk “Symbolische Sprookjes” (foto: Cees Paul)
Mart Kwakkel is kunstenaar. Zijn eerste solo-expositie is komende maand in Artishock. Mart is ook historisch geograaf en, iets heel anders, databeheerder. “Studeren is het leukste wat er is. Voor mijn schilderijen doe ik ook veel onderzoek. Als ik het doek ga opzetten en schilderen vind ik compositie heel belangrijk. Het moet een harmonisch geheel worden.”
Hij woont en werkt heel toepasselijk in een voormalige verffabriek, met uitzicht over de Amersfoortse Eem. Op de bank staat een schilderij met, onder meer, een ridder, jonkvouw en draak. Mart vertelt: Dit werk heb ik terug gehaald uit de Kunstuitleen, maar het mag wel verkocht worden. Het is een middeleeuwse voorstelling. Schilderijen uit die tijd staan vaak vol symbolen. Bijna alles betekende wel íets, maar dat weten mensen niet meer. Daarom heb ik symbooltjes erbij gezet zoals we die nu kennen van onze telefoon en uit de openbare omgeving.”
Naast de kunstacademie heeft Mart landschapsgeschiedenis gestudeerd. Hij zegt daarover: “De natuur, het landschap heeft een enorme invloed op mijn schilderijen. De menselijke eigenschap om de natuur te bezweren is voor mij een inspiratie. In mijn schilderijen zie je een vermenging van de mythische natuur en de wetenschappelijke realiteit. Ik noem het surrealistische of mystieke landschappen.”
Op de ezel staat ‘Monarch’, wat zowel slaat op de koning als een vlindersoort. Het is nog niet af. Net als op andere schilderijen zien we veel dieren, in een landschap of bij neergestorte ruimtevaartuigen, zoals in het vijfluik ‘Mythische proporties’. Mart: “Mensen doe ik bijna nooit. In het echte leven hou ik van mensen. Maar misschien heeft de mens zich teveel gedistantieerd van de natuur om interessant te zijn voor mijn schilderijen.”
Detail van “(R)evolutie” (foto: Mart Kwakkel)
“Voor de achterwand van de zaal in Artishock wil ik nog iets groots te maken. In verf zal niet meer lukken, maar ik maak ook illustraties, zeefdrukken en animaties. Ik schilder nogal langzaam. Daarom kan ik van mijn schilderijen niet leven. Dat ligt ook wel aan mijn instelling: ik heb geen zin om makkelijke series te maken of werk in opdracht te doen. Ik schilder liever naast een baan dan dat mijn creatieve vrijheid wordt beperkt.”
“Ik schilder om andere mensen een boeiend verhaal te vertellen. Beeldende kunst zie ik als een katalysator om de haastige moderne mens te ontspannen, zodat zij zich geïnspireerd voelen weer te gaan dromen.”
Opening Galerij Artishock zaterdag 7 mei expositie 20:00u., Steenhoffstraat 46a. Vanaf 20:30 JazzClub met het trio van Timo Menkveld. De toegang is gratis. Zie www.artishock-soest voor meer bijzonderheden. De expositie is te bezichtigen tot 27 mei. Openingstijden: woensdag- en vrijdagochtenden tussen 10 en 12 uur en maandag- en woensdagavonden tussen 19.15 en 20.15 uur. Verder in overleg tel: 06 25586354
Het is weer een gedicht geworden. Voor de meester.
De eerste aanzet schreef ik tijdens een jazzconcert, afgelopen zaterdag. De muziek was vrolijk genoeg. Nee, aan het Bart Lust Quintet heeft het niet gelegen dat het over sombere zaken gaat. Wel hielp het misschien de muzikale invalshoek die er in zit duidelijker te maken. Pas toen dat gebeurde, bij een latere versie, kwam ik er eigenlijk op, het gedicht op te dragen.
De foto vond ik op een historisch WordPress blog. Hier zie je hoe het lijk van de 18-jarige Peter Fechter wordt weggedragen door Oost-Duitse soldaten.
Uit het blog:
Op 17 augustus 1962, ongeveer één jaar na de bouw van de muur, besluit de 18 jarige
Peter Fechter, om samen met zijn vriend Helmut Kulbeik te vluchten naar West-Berlijn. Om 14.10 knippen ze het eerste hekwerk door. Bij de Zimmerstrasse, in de buurt van Checkpoint Charlie, renden ze naar de Muur toe. Als ze vlak bij de muur zijn worden ze ontdekt en klinken er schoten.
Beide vrienden staan bij de muur. Helmut Kulbeik klimt over de Muur. Peter Fechter twijfelt en blijft nog staan. Schoten weerklinken….Hij wordt neer geschoten. Enkele kogels doorboren zijn lichaam. De Oost-Duitse grenswachters laten Peter hevig bloedend liggen.
Met een lichtelijk andere betekenis kwam de muur al voor in een vorige tekst, en natuurlijk in de song ‘Heroes’. De Berlijnse muur heb ik nog gekend, ik heb er overheen gekeken en ben er onderdoor gereden met de U-Bahn – langs verlaten stations waarop een enkele VoPo met machinegeweer stond. Ik ben ook door Checkpoint Charlie geweest en heb ook door de Zimmerstraße gelopen. Na 1989 heb ik ook het museum in de Normannenstraße, het voormalige hoofdkwartier van de Stasi, bezocht. Bizar. Maar goed, dat is een ander verhaal.
Ruimte
Voor Davy Jones
Je tast langs een muur tot waar je door kan –
een deur – van buiten naar binnen of binnenstebuiten –
wat kan het je schelen en hoe erg is dat?
De loze kreten doen de ribben zeer
Het maakt niet uit of je nog stopt met roken
de laatste rust staat genoteerd
hoop alleen dat je het einde
van de bladzij haalt – je weet maar nooit
En als nog een lied rest
om het refrein in op te nemen
zijn we dit – zo ooit geweten nu vergeten
voor wie of wat wanneer ook weer te spelen
Je schuld aan de dood is levensgroot
en aflossing volgt na de solo. Je gaat
door een deur en tast langs een muur in het duister
In februari exposeert Petra Tool ‘explosieve aquarellen’ in de grote zaal van Artishock. Voorafgaand aan de opening op zaterdagavond 5 februari zal zij een lezing houden over haar kunst, wat haar beweegt en wat haar modellen beweegt. Haar muzen zijn vooral artistieke persoonlijkheden zoals dansers en muzikanten. Op zondagmiddag zal ze de lezing nog een keer houden en mensen met haar werk kennis laten maken. Ook dan is er live jazz muziek.
Aan het werk met danser Juvat Westendorp (foto: Lucasfotografie)
In haar atelier in Hoevelaken houdt Petra elk jaar open atelier waar ook live muziek bij is. “Het verschil is dat ik nu een lezing houd en dat ik in Artishock veel meer werken kwijt kan. De laatste tijd heb ik nogal wat verkocht, dus ik moet hard aan het werk. Deze maand heb ik nog vier afspraken, onder andere Ruud Breuls, de solo-trompettist van het Metropole Orkest, en Judith Nijland. Zij is een hele mooie zangeres uit Soest. Van deze vier maak ik ook weer geschreven portretten. Die zal ik in eerste instantie publiceren op mijn blog.
Petra Tool is bekend geworden met portretten. In haar boeken staan geschreven portretten naast de aquarel van de muzikant in actie. Ze vertelt: “Dat begon in Amersfoort, toen ik gevraagd werd voor Jazz in Beeld, en van het een kwam het ander. Ik heb toen als eerste Lils Mackintosh geschilderd en daarna Alexander Beets. Hij had een heel expressieve houding. Ik let op motoriek en beweging. Het gaat mij om het weergeven van de eigenheid, en hoe mensen opgaan in het moment. Dat heeft me altijd al getrokken en zie ik terug bij jazz musici, als ze improviserend muziek
‘Heartfelt’- zangeres Madeline Bell, door Petra Tool
maken. Maar ik maak ook andere dingen, hoor, zoals dansers en acrobaten. En zwervers – daar komt vast ook een serie over. Die mensen hebben veel te vertellen over passie, eigenheid en hobbels die je onderweg tegenkomt. Bij passie gaat het vooral om het genieten, maar het heeft ook een donkere kant. Heel veel creatievelingen hebben last van depressies.
Ook wil ik meer stadsgezichten gaan maken. Daarin schilder ik niet zozeer de skyline, maar zet ik de essentie van een stad neer. Het zijn eigenlijk ook portretten en dan gaat het weer om de eigenheid, om wat iets of iemand maakt wat het is.”
Vanwege de lezing start het programma deze 1e zaterdag van de maand wat eerder. De lezing begint zaterdag 5 februari om 19:45u. Vanaf 20:30 JazzClub, dit keer verzorgt door Job Helmers met Suzan Veneman (trompet); Bart Tarenskeen (bas) en Joost Kesselaar (drums). Zondagmiddag 13:45u. kunt u ook de lezing bijwonen met aansluitend muziek van de JazzCats. De toegang is telkens gratis.
Zie www.artishock-soest voor meer bijzonderheden. De expositie is te bezichtigen tot vrijdag 20 februari. Openingstijden: woensdag- en vrijdagochtenden tussen 10 en 12 uur en maandag- en woensdagavonden tussen 19.15 en 20.15 uur. Verder in overleg tel: 06 25586354
Atelier Petra Tool (foto: Saskia Berdenis van Berlekom)
“Er is weinig romantisch aan mijn niemandsdorp, of het moest de romantiek zijn van de complete afwezigheid van romantiek.”
– uit: Villa Pouca: kroniek van een dorp – Gerrit Komrij (2008)
Het citaat komt van de eerste pagina van het boek. De eerste zinnen zijn:
Villa Pouca heet mijn dorp. Als ‘geringe nederzetting’ zou je dat kunnen vertalen, als ‘nietige samenklontering’, als een ‘gehucht van niets’. Niemandsdorp noem ik het zelf graag.
In de laatste bladzijden vergelijkt Gerrit Komrij het uitzicht op ‘zijn’ dorp met Het Dodeneiland, het schilderij van Arnold Böcklin, wat hier staat afgebeeld en overigens één van de meest romantische, eigenlijk symbolistische, schilderijen die je kan bedenken.
Toch is het een aanrader. Ik vind het mooi hoe Komrij hier deze uitersten geloofwaardig rond breit en en passant een mysterieuze moord oplost. Mozaïekgewijs nog wel.
Er valt veel over Komrij te zeggen. Een tijd lang las ik alles wat hij schreef. Ik knipte zijn columns uit en ging naar zijn toneelstuk Het chemisch huwelijk. Prachtig vond ik het. In de jaren tachtig kwam hij een keer signeren in de Utrechtse Bijenkorf. Ik ging erheen, nam een getypt gedicht mee van mezelf. Dat was ‘Vox’, denk ik. Ik had rijen mensen verwacht maar er was niemand op de boekenafdeling. Behalve hij, gezeten achter een tafeltje, en ik. Geconfronteerd met een idool…zenuwachtig zocht ik snel het goedkoopste boekje om te laten signeren. Dat was het moment om mummelend het gedicht te overhandigen. Hij wiep er een blik op en zei: “Dankjewel…. leuk.” Vriendelijk, dat wel.
Toen begon hij romans te schrijven die ik nogal teleurstellend vond en verloor ik hem een beetje uit het oog. En toen ging ‘ie opeens dood. Hij was, en is een groot dichter. Geweldig rijmend zelfs, al zag hijzelf het anagram Ik Rijm Erg Rot in zijn naam.
Eigenlijk is de kroniek van Villa Pouca een verzameling anekdotes, columns die eerder verschenen in het NRC Handelsblad. Toch leest het als een roman, en als een gedicht. Sprankelend eenvoudig en toch telkens verrassend. Het zijn observaties over het wezen van een dorp. Daar weet hij best wat zinnigs over te zeggen. En over de dood, een moord, bureaucratie, de kerk en de Anjerrevolutie.
Tja, er valt veel over dorpen, en Komrij, te zeggen. Bij voorbeeld dat hij Gerrit heette, net als Achterberg en Kouwenaar. Conclusie: de grote jongens heten Gerrit.
In de grote zaal van Artishock begint met Thea van den Berg het nieuwe expositieseizoen. In opdracht van burgemeester Metz maakte zij onlangs een set pentekeningen die als relatiegeschenk worden gebruikt: bekende plekken in Soest, zo gedetailleerd getekend dat je de bakstenen kunt tellen. Haar schilderwerk is organisch en expressief. Het is abstract maar met bekende, natuurlijke vormen.
Thea loopt niet met haar talent te koop. Toch timmert ze op haar bescheiden wijze aan de weg. Zo hielp ze eerder dit jaar mee Kunst In Soesterberg te organiseren. “Weet je wat het is, het Dorpshuis is nu weg en zo miste ik het schilderclubje wat we daar hadden. We zitten nu met een nieuwe groep in de Linde. Anita Vreugdenhil, cultuurconsulent van Idea Soest, heeft flink moeten buffelen om het Casino te kunnen gebruiken. Ik zou graag het Casino als cultureel gebouw willen behouden. Het is nu afgeschermd. Ik liep daar als kind al rond en heb er veel goede herinneringen aan. Jacques, mijn man gaf er met Odeon vaak concerten en dan schilderde ik de decors.”
Ontwikkeling
Thea is een geboren en getogen Soesterbergse. “Als kind heb ik ook altijd al veel getekend . Na mijn trouwen ben ik begonnen te schilderen. Ik heb cursussen gedaan en zo begon de ontwikkeling naar abstract. Dat moest loskomen, gestimuleerd door de cursusleiders, maar je moet er zelf ook klaar voor zijn om vormloos te gaan creëren. Ik heb ook heel realistisch geschilderd en dat doe ik tussendoor nog wel, maar de achtergrond was altijd al heel los, abstract eigenlijk.”
“Nu gebruik ik veel materie in mijn schilderijen, waardoor ik m’n werk nog meer diepte kan geven. Kijk, hier ben ik met papier aan het experimenteren geweest. Daar strooi ik dan zand of ander materiaal over en dat gebruik ik als ondergrond. Zonder na te denken zet ik kleuren erop en laat me verrassen door wat onder de kwast gebeurt. Ik heb nooit een vooropgezet plan. Dat is dus heel anders dan met pentekeningen. In het schilderen blijf ik altijd experimenteren, altijd op zoek naar diepte en kleurgebruik, zodat mensen wat te kijken hebben. En ikzelf denk ,”wow nou is ie oké.”
“Die organische vormen ontstaan uit zichzelf. Ik heb wel oog voor natuurlijke vormen, ben ook bloembindster geweest en samen fotograferen we ook veel. Details uit de natuur boeien me daarbij enorm.”
Verkocht
In september doet Thea ook mee aan de Kunstroute Kunst en Bedrijven in Soest. En in de map met foto’s van haar schilderijen staat bij heel wat werken ‘Verkocht.’ Is er nog wat om op te hangen? “Nee, ik moet hard aan het werk. In Artishock komt dus veel nieuw werk te hangen. Misschien ook foto’s en pentekeningen. Samen met mijn dochter die de Fotovakschool heeft gedaan heb ik laatst samen stadsgezichten gemaakt. Die komen ook mee.
Thea van den Berg voor een werk, geïnspireerd op Ierland (Foto Jacques van den Berg).
Zaterdag 5 september 20:00u: Feestelijke opening met aansluitend JazzClub. De toegang is gratis. De expositie is de hele maand vrij te bezichtigen. Openingstijden: woensdag en vrijdag 10.00-12.00u., maandag en woensdag van 19.15- 20.15u. en in de pauze van filmvoorstellingen, of op afspraak: tel.: 06-25 58 63 54; Artishock, Steenhoffstraat 46A.
Gert Wessels zou een expositie in Artishock maken. Het de maand mei zou worden en het leek een goed idee als de kunstenaar ook buiten het gebouw iets zou tonen. Dit jaar organiseren de drie ‘bewoners’ van het Sint Joseph gebouw (Het Gilde, Museum Soest en Artishock) samen het ‘Museumplein’. Los van de feestcommissie ontwikkelde Gert zijn idee: een feestslinger langs de voorkant van het gebouw, met letters van twee meter hoog. Prima, tot dat de commissie ontdekte welk woord de letters vormen: HYPOCRIET. Dat vond men niet leuk, en niet passend bij het thema Vorstelijk Verschijnen. Op het moment van schrijven is onduidelijk wat er met de letters gaat gebeuren. “De expositiezaal komt in ieder geval vol.”
Gert Wessels is bekend geworden met de Graffiti Art Wall in de fietstunnel op de Eng. Hij kreeg hiervoor de Cultuurstimuleringsprijs 2013. Onlangs besloot de gemeente het project voor onbepaalde tijd te verlengen. Gert is inmiddels 20 en een heleboel projecten verder. Als conceptueel kunstenaar houdt hij bezig met van alles, maar niet meer met graffiti.
Hij komt binnen met een plastic tas. “Chaos” is het eerste woord wat hij zegt. Hij heeft het druk, heel druk. “Qua expositie heb ik trouwens gevraagd of een paar goede bekenden willen bijdragen. Jasper van Doorn, Kim van Veelen en Adam IJspeert. Ik heb ze verteld van het idee. Het thema is heel dynamisch. Daarom ben ik heel benieuwd naar de invulling van de anderen.”
Kunstenmaker
“Die slinger moet je zien als zo’n slinger voor het raam met “Gefeliciteerd.” Dat hang je op als je blij bent dat er iets gebeurd. En: het is een traditie, ook al wil je het niet, je viert het toch. Met deze slinger vieren we – letterlijk – iets wat niet gevierd zou mogen worden: hypocrisie. Dat slaat niet per se op Koningsdag, maar op een universele negatieve waarde. Iedereen is hypocriet, op zijn eigen manier, ik ook. Ik draag nu zo’n goedkope sweater van de Primark. Tien tegen één dat die gemaakt is onder slechte arbeidsomstandigheden. Toch draag ik ‘m…”
“Als ik over kunst praat gaat het altijd over een aantal dingen tegelijk, die elkaar best kunnen tegenspreken. De feestslinger met het woord ‘Hypocriet’ heeft dus de contrastwerking van iets negatiefs wat gevierd wordt. Tegelijkertijd betekent het niets, gaat het nergens over. Als er een bordje bij zou moeten, zou dat alleen vermelden: “Bordje.” Toch is het ook een aanklacht. En tenslotte is het ook de aankondiging van de expositie in Artishock.”
Gert studeert Design aan de Hogeschool voor de Kunst Utrecht (HKU). “De HKU kent een autonome kant en een toegepaste kant voor het ontwerp. De grens daarvan vind ik heel interessant. Enkel een idee bestaat niet. Zogauw je het gaat uitwerken verandert het. Ik maak iets concreets. Een kunstenaar hoeft niet zweverig te zijn. Daarom vind ik kunstenmaker wel een mooie term.”
Zaterdag 2 mei 20:00u. opening van de expositie met aansluitend JazzClub. De toegang is gratis. De expositie is vrij te bezichtigen tot eind mei. Openingstijden: woensdag en vrijdag 10.00-12.00u., maandag en woensdag van 19.15- 20.15u. en in de pauze van filmvoorstellingen, of op afspraak met huismeester Semmy Prinsen (06-25 58 63 54). Artishock, Steenhoffstraat 46A
Ik weet niet hoe lang het duurde voordat ik kon lezen maar ik zal nog niet lang geleefd hebben, en ik weet niet hoelang het leren duurde, het zal vrij kort geweest zijn. In mijn beleving leerden we de letters en konden meteen lezen.
Ik weet nog de letter S, daar had juf Osnabrugge een slang van getekend. Dat was grappig, vond ik, maar waarom schreef ze niet het hele woord? We leerden netjes schrijven in groene schriftjes met balken van lijnen, bijna een muziekschriftje. We kregen een blauwschrijvende doorzichtige Staedler Stick als wapen. We hadden een rode plastic letterdoos waar in vakjes de letters op dunne plastic blokjes waren verzameld. Uit de verzameling knutselden we in het deksel een kleinere verzameling en voilà, een woord. Slang.
Ik las alles wat ik zag en zag alles lezend. Ik beleefde alles als geschreven, dat wil zeggen, ik schreef wat er was, las het, en was wat ik las.
“Hij loopt het schoolplein op. Winnetou ziet in het midden een groepje meisjes staan. Links zitten anderen achter hun rijtje knikkers. Vier knikkers of twee bommen is
“Acht tegels, ja?”
Hij zegt: ”Ja.”
Ik zag de kinderen met hun spelletjes, maar ze deden het expres. Het was net zo menens als de grote mensen die ik zag met hun eigen spelletjes, onderling, en die met kinderen. Ze begrepen kinderen niet, niet echt, en snapten zeker niet dat ik hen wel begreep. Meestal. En de grote jongens op hun brommers en hun onzekere stoere spel met het gevaar. Ik las ze, en paste op.
Zo las ik de wereld en de boeken – die op papier en in mijn hoofd – vormden mijzelf, sleten mijn origineel uit tot dundruk pagina’s. En de wereld misvormde dapper mee in opvoeding en socialisatie. De volkomen ziel die ik had bij geboorte werd als een steen bewerkt. De stukken vlogen eraf. Er werd gebeiteld en gevijld. Water en zandstormen slepen vreemde vormen uit. Was ik lezend al bijna onzichtbaar voor de buitenwereld, in de binnenwereld vervaagde mijn oorspronkelijke zelf meer en meer. Steen verbrokkelt en spoelt weg.
En het werd later, ouder, en ik zag iedereen slagen die probeerde iemand, of op zijn minst iets te zijn. Ik las ze en schreef ze over, werd ook iemand, of iets, maar nooit lang. Dat is saai – net als sokken en ondergoed moet je dagelijks wisselen van personage. Dan blijven ze fris.
Op mijn zolderkamer hing een foto die Anton Corbijn had gemaakt, uit Muziekkrant Oor gehaald: David Bowie, de perfecte gentleman-ster met het telkens wisselende personae in bijpassende kostuums met alleen een lendendoek om, zoals hij speelde hij in het toneelstuk The Elephant Man, over een ernstig misvormde man.
Als een spons zoog ik de wereld op en lekte die in kleine plasjes terug op papier. Die werkelijkheid ‘in mijn eigen woorden’ bleek net zo echt als de rest. Fascinerend, maar eigenlijk heel logisch, want wat ik op papier zet is niet meer dan hergebruik. Mijn ‘Slang’ uit de letterdoos onderscheidt zich niet van een ander. Toch, de ingelezen woorden zijn verwerkt, vergist, en als ze worden teruggespuwd klinkt persoonlijkheid door in de zinsbouw en verteltrant: stijl: mijn stem is anders dan de jouwe.
In wat ik schreef zag ik mezelf, tussen de regels door. Soms zag ik mijn profiel bijna letterlijk in het woordbeeld van een pagina. Met mijn stempel en handtekening. Zou wat ik schreef zo niet een paspoort kunnen zijn naar mezelf, een weg terug?
Maar mij zelf zal je hier niet tegenkomen. Lezend kan je mij niet zien. De ware ik zit in het kind dat zich nog niet las. Ik kan geen cirkel maken door de slang zijn staart te laten zijn.
De muren van Artishock zijn in maart voor schilderes Ine de Charro. Ze begon ooit met modeltekenen waarna ze begon te schilderen met vaak explosief kleurgebruik. De laatste jaren worden haar kleuren rustiger en haar vormen abstracter. “Maar bij alles zijn de kleuren uiteindelijk het belangrijkste,” zegt ze. In Artishock een overzicht van nieuw werk.
Ine de Charro bij eigen werk
Ine de Charro vertelt: “Ik ben opgegroeid in Diemen. Dat was toen echt een gat, dus voor school en zo ging ik naar Amsterdam. Daar heb ik ook mijn eerste tekenlessen gehad, in de Voque-studio. Ik mocht lessen om en om lessen volgen. De andere weken was er een naaktmodel en ik mocht geen naakten tekenen van mijn moeder. Per ongeluk kwam ik toch wel bij de andere les binnen. Dat heb ik thuis maar niet verteld. Daarna heb ik te hooi en te gras verschillende cursussen gedaan. Ik kom ook al jaren bij de Werkschuit, dat zit nu in het KunstenHuis in Bilthoven. Dat is een vaste groep geworden. Ik ga ook op vakantie met mensen daarvan, kunstvakanties. Dit jaar wordt het weer Rome. In de buurt van Rome gaan we onder meer naar Etruskische opgravingen. Ik ben heel benieuwd.”
“Ik heb eerst alleen model getekend. Toen de kinderen groter werden heb ik me er echt in gestort en ben ik andere dingen gaan doen. Ik noem mezelf geen fulltime kunstenaar, maar ik zou veel tijd overhouden als ik niet alleen met schilderen bezig zou zijn. Ik schilder misschien een paar uur per dag, maar als ik er niet met mijn handen mee bezig ben, dan wel met mijn hoofd. En waarom? Gewoon, omdat ik het niet kan laten.”
“Zonder Titel”
Ine woont en werkt in haar huis in Lage Vuursche. De vensterbanken vol glaswerk, de muren vol kunst. De grootste lijstdichtheid is op het toilet. Hoe moeten we haar eigen werk plaatsen?
“Ik zit wel in de hoek van het impressionisme. Dat is onbewust gegaan. Eerst schilderde ik met heel veel kleur. De laatste jaren gaat de kleur eruit en wordt alles wat abstracter. Dat gaat ook onbewust, dat zie je gebeuren als je eens kijkt naar wat je de afgelopen tijd heb gedaan.
“Ik werk in thema’s. Zoals deze, uit “Verlaten ruimtes.” Die neem ik ook mee naar Artishock, denk ik, maar geen schilderijen uit de kleurige periode, alleen nieuw werk. Als mensen die oudere willen zien, moeten ze maar langs komen, of op mijn website kijken. Ik denk dat ik ook een doosje met zeefdrukken neerzet, waar mensen doorheen kunnen bladeren. Ik zou het liefst ook alle schilderijen zonder titel maken. Ik geef er één als herinnering, voor mezelf, maar je zet mensen ook gauw op het verkeerde been. Ik zou ze beter kunnen nummeren, maar dat staat ook weer zo koud.”
Opening zaterdag 7 maart 20:00u. Aansluitend JazzClub met Job Helmers. De toegang is gratis. De expositie is vrij te bezichtigen tot 27 maart. Openingstijden: woensdag en vrijdag 10.00-12.00u., maandag en woensdag van 19.15- 20.15u. en in de pauze van filmvoorstellingen, of op afspraak met huismeester Semmy Prinsen (06-25 58 63 54). Artishock, Steenhoffstraat 46A.
“I think of how, in Czech, ‘to paint’ and ‘to love’ are only one vowel away: malovat; milovat. The salutation alone is written. I paint you, I paint you, I paint you.”—Emily Wilson, from “Postcard I almost send to an almost lover”
Ik las laatst van een Franse dokter. Hij heette Albert Tousprêt, woonde in Lyon en leefde in de achttiende eeuw, laten we zeggen van 1744 tot 1812. Van zijn geboorte wist hij zich weinig te herinneren maar bij zijn dood kon hij bogen op een voltooid levenswerk. Dat had zijn patiënten echter wel de nodige offers gekost.
De dokter had de obsessie een muziekinstrument te willen maken dat de mogelijkheden van een gitaar (une gitarre) en een piano (un piano) in zich verenigde. Het was hem vooral te doen om de snijdende, oplopende toon van de noten, ‘the edge’ die een gitaarspeler kan produceren door de snaren over de hals op te drukken tot de melodie uit levende stemmen lijkt te bestaan. Dit bleek erg moeilijk te benaderen.
Tousprêt bouwde een pianokast en begon te experimenteren met kippenpootjes. Bij de poelier om de hoek (linksaf, twee keer rechts) had hij acht octaven kippentenen met peesjes gehaald. Deze bevestigde hij voor (achter) de snaren, zo, dat de tenen langs de snaren konden tokkelen. Het knersende gekrabbel van een spinet (klavecimbel) klonk beduidend beter.
Als het inmiddels al tienjarige dokterszoontje met enige oefening in het gitaarspel zijn vingers tegen het hout drukte, klonk het goed (bien). Alleen, bij elke aanslag op het klavier kon hij maar enkele snaren tegelijk opdrukken. Wilde men de brede toonkeuze van een piano behouden, dan was een tweede aanslag (quatre mains) noodzakelijk.
De dokter bezat voldoende chirurgische vaardigheden om aan de kippenpezen stukjes hout, metaal, gips, textiel, aardewerk of ander materiaal te zetten. Van alles had hij al geprobeerd, tot het gebruik van menselijke vingers in de constructie hem als enige mogelijkheid overbleef.
Zijn zoon Ferdinand, later een actief en niet onverdienstelijk jurist, was nog elf toen hij een vel rondslingerende aantekeningen vond. Het jong bood direct al zijn vingers aan (tien) maar daar wilde Tousprêt natuurlijk niets van weten. Al kon hij het over zijn hart verkrijgen z’n eersteling de vingers af te hakken, dan zou hij nog alleen de twee wijs- en middelvingers kunnen gebruiken. Deze waren handzamer in het gebruik en volgens de uitvinder het meest geschikt.
Bovendien, zo werd hem duidelijk, moesten alle vijfentachtig vingers (vijftig witte, vijfendertig zwarte) om de zoveel tijd ververst worden. Het zou een lange-termijn project worden.
De helende notabele spendeerde al zijn vrije tijd aan de vervolmaking en instandhouding van zijn uitvinding. Daar hij inzag dat, buiten zijn zoontje, weinig mensen geïnspireerd zouden meewerken aan de revolutionaire ‘Grand Piano’, stroopte hij, zo incognito mogelijk, de weide omtrek af met in de zakken van zijn lange lakense jas (manteau du drap) een fles ether, een dot watten en ander materiaal uit de behandelkamer.
Er klonken in de jaren tachtig en negentig van de achttiende eeuw merkwaardig mooie klanken in de straat waar Touprêt woonde. Vreemd genoeg heeft de middelmatig pingelende dokter zijn familie tot op hoge leeftijd weten te vervelen op landerige zondagen (des dimanches). Het zoontje hield zijn mond uit angst of trots, wie zal het zeggen, en pas jaren later beschreven een paar wetenschappelijk getinte bladen het lugubere verhaal van de ongelofelijke uitvinding.
Ook heeft Tousprêt nog uitgebreide voorbereidingen getroffen om met gebruik van alle vingers de eerste schrijfmachine (l’ écritaire) te ontwikkelen. Na zijn dood werd op zolder een bak gevonden waarin mensenhanden werden geconserveerd in paraffine. Ook trof men in de nalatenschap een werktekeningen aan op grote vellen papier waarop vele handen elk hun eigen letter schreven.
Palescue
een verhaaltje wat ik schreef in de vorige eeuw en nog steeds aardig vind
Zondagochtend. Gehuld in het dekbed keken we naar kinderprogramma’s uit de Villa van de VPRO. Het was in de jaren ‘80 en ik was allang geen kind meer, eerder weer op zoek naar het kind in mezelf. We zagen toen onder ander de serie Monni en Nanni, Rembo en Rembo, en ook theatershows van Jozef van den Berg.
Prachtig vond ik het, hoe hij, mét de zaal, opging in een fantasiewereld die heel scherp de lijnen van de ‘echte’ wereld volgde. Schijnbaar eenvoudige parabels die, in ieder geval voor de jong-volwassene die ik was, de ontroerende tragiek van het leven weergaven met de oneindige wijsheid en speelsheid van een kind.
Ik schreef toen ook, en net als nu, te weinig. Van mijn vriendin kreeg ik een antiek, leeg opschrijfboekje. Voorin schreef ze: ”Ga zitten en schrijf je verhaal.” Misschien dat er een paar woorden bij zijn geschreven maar mijn verhaal heb ik nog steeds niet gedaan. Misschien is dit een deel ervan.
Vaak gaat het zo: ik ga iets doen. Daar heb ik iets voor nodig en dat ben ik kwijt. Zoek het, op de computer. Start dus de computer op…Koffie zetten, halen, drinken… De computer is dan opgestart, werkt niet naar behoren en wat ik zocht ben ik inmiddels vergeten. Ik ga iets anders doen. Wat heb ik daarvoor nodig? Een pasje, of iets anders. Waar is dat?…Zoeken, zoeken, zoeken… Vind een pen die al lang kwijt was maar ik niet zocht. En papiertjes die ik ook niet zocht maar waar nodig iets mee gedaan moet worden. Maak een nieuw stapeltje papier. Gooi ander papier in de oudpapier bak. Dan heb ik iets gedaan.
Boek
Jozef van den Berg begon als poppenkastspeler, voor kinderen, en evolueerde naar theatermaker met een Familie aan kleine handpoppen. In de jaren 1980 maakte hij naast elk programma voor volwassenen een versie voor kinderen. Zo las ik net in het boek van Francis Jonckheere: ”Jozef van den Berg, Van
Poppenspeler Tot Acteur Van Christus” (uitgeverij Lannoo, 2014). Francis heet voor Jozef ook wel Nikodim, beiden zijn toegetreden tot de Grieks-Orthodoxe Kerk. Waarschijnlijk heb ik indertijd dus alleen de kindervoorstellingen op tv gezien, maar het maakt mijn waardering voor zijn werk er niet minder om.
Vijfentwintig jaar geleden stopte Jozef met het theater. Op 14 september 1989 komt hij het podium op van de Rode Zaal in het Singel theater in Antwerpen en zegt:
“Ik zal nooit meer spelen.
Ik ben een werkelijkheid genaderd die niet meer te spelen is.
Ik heb ontzettend lang gezocht, ben overal geweest.
Uiteindelijk kwam ik tot de conclusie
en die conclusie ben ik nu zelf: dat de zoeker zoekt, maar hij wordt gevonden.
Daarom sta ik vanavond voor het laatst op de planken.
[…]
Ik ga.
Het geld dat u hebt betaald kunt terugkrijgen bij de kassa.
Het gaat u allen goed. Tot ziens.”
Er ging een schok door de culturele wereld. Ik heb het niet gemerkt. Mijn vader was een maand daarvoor op 12 augustus overleden en ik stond niet open voor veel nieuws uit de wereld. De val van het IJzeren Gordijn, dat drong wel door, en die man, die met een plastic tasje in de hand de tanks tegemoet trad op het Tien-A-Min Plein in Peking, dat weet ik ook nog. Maar op een of andere manier had ook dat met de dood van mijn vader te maken, toen.
Ik ben in die tijd zelf ook wel eens naar Russisch Orthodoxe diensten geweest. Onder het mannengezang van Gospody Pomiloei zie ik Gods geest tussen de berken op de Russische toendra’s zweven.
Verhaal
Jaren later, twee jaar geleden, komt mijn vrouw bij mij wonen. We kijken filmpjes op YouTube en ik vertel hoe een kunstenaar kan worden opgeslokt door zijn eigen werk, zoals in mijn ogen bij voorbeeld Jozef van den Berg is overkomen. Dat hij als zoekend theatermaker de ultieme stap had genomen en kluizenaar was geworden. We bekijken nog wat filmpjes en mijn lief zegt dat ze die man graag wil ontmoeten. Uit de filmpjes maken we op dat hij bij een gele kerk woont. Vanuit de tuin waar zijn hutje staat en waar hij op een fimpje het gras maait, kan je de klokketoren zien. Kerstavond 2012 gaan we op zoek naar die kerk en komen eerst bij een tweeling-kerk die een dorp verderop staat en vinden even later de juiste. We spreken een paar uur met hem, over ons verhaal en over het zijne.
‘Meneer Jozef’ noemt mijn vrouw hem en dat houden we er maar in. In zijn voorstellingen speelde hij altijd De Jongeman. Nu is hij, zowel naar leeftijd als geestelijke rijpheid, geen jongeman meer. Ik zeg dat ik het jammer vind dat hij geen toneel meer speelt. Via het theater en tv wist hij een heleboel mensen te bereiken, mensen zoals mij te laten delen in de mooie boodschap die hij heeft. Meneer Jozef vertelt hoe hij tot zijn stap is gekomen. Over de dood van zijn broer en het zoeken naar waarheid via verhalen in het theater. En hoe dat op een gegeven moment niet meer samen ging. En hoe hij van een Griekse patriarch de opdracht meekreeg ‘acteur van Christus’ te worden en hij zelf ook dacht dat daarmee bedoeld werd: op de planken, maar dat dit mislukte. Op (boven-) natuurlijke wijze werd duidelijk dat er iets anders mee bedoeld werd. De wereld is het toneel en God zelf maakt de scene in het bestaan van Meneer Jozef, die leeft van wat de mensen hem geven en nooit gebrek lijdt. We zijn er sindsdien een paar keer geweest en nemen ook altijd iets mee – koffie, iets lekkers, warme sokken, een boek.
Het gebeurde niet meteen, maar mijn idee over Meneer Jozef als de geniale kunstenaar die is opgeslokt door zijn fantasie is wel bijgesteld. Ik had wel meteen door dat hij niet gek is, allerminst. Hij is ook geen Jezusfreak of goeroe. Meneer Jozef straalt een bijzonder prettige warmte uit. “Met liefde en in waarheid. Als we de liefde of de waarheid verwaarlozen, gaat de diepgang teloor”, zegt hij in het boek tegen Francis Jonckheere, over zijn leven in het geloof.
Hij is gewoon een buitengewoon mooi persoon die leeft in God. Zonder voetstuk. Voor de VRT Radio zei hij: “Ik ben geen monnik, evenmin ben ik tot diaken of priester gewijd, ik ben gewoon een gelovige, maar ook iemand met een specifieke taak, een eigen roeping.”
Nieuws
Meneer Jozef is nog steeds, of meer nog, wijs en spreekt nog steeds schijnbaar eenvoudig. En hij is ook nog steeds grappig, en o zo belangstellend. Hij drinkt met zijn vriendelijke ogen alles in wat je vertelt. Alhoewel we met grote tussenpozen zijn geweest, weet hij altijd niet alleen onze namen, maar ook de details nog van vorige gesprekken: “En, heeft je zoon die baan nog gekregen?” vraagt hij dan.
Ik vind het ook (bijna) niet meer jammer dat hij is gestopt met optreden. Zijn ‘verhaal’ is er alleen maar mooier op geworden, authentieker. En ik kan nu dus gewoon bij hem langs. Niet voor een voorstelling, maar voor een echt gesprek, van mens tot mens. Dat is heel mooi. Ik voel me altijd puur en open, mijn ziel voelt zogezegd gelaafd, als ik bij Meneer Jozef ben geweest.
Gisteren waren we er weer. Voor Sinterklaas had mijn moeder ons samen het boek van Francis Jonckheere gegeven. Bijna op de dag af vijfentwintig jaar na zijn afscheid van het toneel, werd het boek gepresenteerd in dat zelfde Singel theater in Antwerpen. En Meneer Jozef was er bij, en maakte zogezegd de singel rond. “Een soort levende brief”, zegt hij in een interview. . Ditmaal was het niet in de Rode Zaal, maar in de Blauwe Zaal van het theater. Hij ging gekleed in een rode jas – dat dan weer wel – die hij ooit van een Griekse priester heeft gekregen.
Het haalde zelfs het BRT Journaal van 5 september 2014. Zoals wel vaker geven de media van onze Zuiderburen oneindig veel meer blijk van cultureel besef dan de Nederlandse. In Nederland is Cultuur alleen nieuws als er geld mee gemoeid is.
Meneer Jozef had er lang over na moeten denken, veel raad gezocht in gebed, of het wel de Bedoeling was van de regisseur Daarboven. En ja, hij is dus gegaan, terwijl hij eigenlijk nooit Neerijnen verlaat. De laatste keer was drie jaar geleden, toen zijn zus was overleden.
Beide keren was Ronnie zijn chauffeur. Ronnie komt nu zo’n tien jaar om de week bij Meneer Jozef langs. We hebben Ronnie daar gisteren ontmoet. En, toevallig of niet, had hij vier gebakken visjes en patat bij zich. Zo hebben we, met z’n vieren binnen de vierkante meter van het ‘gastenverblijf’, met z’n allen gegeten. Mijn lief had een kaart voor Meneer Jozef gemaakt waarop ik iets had geschreven naar aanleiding van de stukjes die ik al had gelezen in het boek. Er staan ook transscripties in van fragmenten uit de theatershows, die altijd uit improvisatie zijn ontstaan. Wat ik las vond ik meteen weer erg ontroerend en als reactie schreef ik op de kaart iets als: “Ont-roering leidt niet tot verstilling, inactiviteit, wel tot sprekende stilte.”
We hadden het boek bij ons en vroegen of hij er wat in wilde schrijven. Dat deed hij:
“Neerijnen, 6 December 2014
H. Nicolaas
Uit dit boek:
“Elke mens, die van dit water wil drinken wil drinken
moet er zelf heen gaan, want ik spreek over Christus.”
Heel veel goeds,
Jozef”
Meneer Jozef vertelde over de grote heilige die Nicolaas was en dat er nog steeds olie uit zijn sarcofaag in Bari druppelt. Maar we hadden het ook over de goede oogst uit de tuin dit jaar en hij vertelde over de problemen die hij had met muizen en ratten. “Ze lopen gewoon onder mijn hoofdkussen door. Daar valt niet mee samen te leven, vooral niet met ratten” Tegen de ratten heeft hij toch maar gif gebruikt. De muizen vangt hij en zet hij uit in het bos. “Dan lig ik te slapen en hoor ik die val. Dan moet ik er snel bij zijn, anders gaan ze dood. En dan kijkt die muis je zo aan, van ‘wat gaat er nu me gebeuren.’ De muis doe ik ik een kooitje en dan fiets ik daar, midden in de nacht, met een muis naar het bos waar ik ze weer vrij laat.”
Stilstaande Reiziger
In het boek beschrijft Francis Jonckheere hoe Meneer Jozef in zijn werk en als mens een reiziger was, een zoeker die gevonden werd. En hoe hij nu “een stilstaande reiziger” is in een hutje langs de weg. Dat vind ik een mooi beeld wat erg lijkt op mijn idee over reizen.
Mensen reizen wat af, vaak uit noodzaak, voor het werk of op de vlucht, maar ook uit gezonde nieuwsgierigheid. We reizen om de wereld te leren kennen, om andere dieren, culturen en mensen te zien. Overal komen we vooral ons zelf tegen en de meeste mensen hebben een thuis om praktisch onveranderd weer in terug te keren. Foto’s gemaakt, herinnering opgeslagen en de deur gaat dicht. “Dat hebben we weer gehad.”
Hoe kan je nu zoveel mogelijk zien en leren op reis? “De reis is de bestemming” is misschien een cliché geworden, maar daarom niet minder waar. In mijn weliswaar beperkte ervaring merk ik dat het vliegtuig onbevredigend is. De reis begint op een zielloze plek, de luchthaven, waar je in een zwart gat stapt en er weer uitkomt op even karakterloze luchthaven. Als een soort buizenpost ben je weliswaar vervoerd, maar van reizen is geen sprake. Als je met de trein gaat is dat al beter. Om te beginnen is het treinstation vaak een levendige omgeving, en onderweg zie de landschappen mooi aan je voorbijtrekken. Als je iets langzamer gaat, met de auto, zie je al meer. Zeker als je de snelwegen mijdt, zie je niet alleen landschappen, maar ook de verschillende steden. En het is wat actiever, je voelt de afstand.
Fiets van Jozef
Je voelt de afstand nog beter als je gaat fietsen. Met je kop in de wind voel je elke kilometer en vooral het hoogteverschil erin. In plaats van steden en dorpen zie je wijken en straten. Met de boot, en dan vooral zeilend is op dit niveau ook een mooie vorm van reizen, de mooiste wat mij betreft. Vanaf het water ziet de wereld er heel anders uit. Je herkent je eigen stad haast niet als je die voor het eerst over het water kan benaderen en verkennen.
Hoe langzamer je gaat, hoe meer je ziet. De reis wordt nog gedetailleerder als je gaat lopen. Dan kom je individuele huizen en bomen tegen op je pad. Maar het meest zie je nog als je blijft staan, of gaat zitten onder de boom. Nu pas ziet de reiziger de plek waar hij is het best. Er komen mensen langs, en vogels en hij ziet een mierenroute naast zich. De verste reis maak je sur place, ter plekke. En als je lang genoeg zo blijft reizen, begrijp je waarom die boom hier staat, en niet verderop.
Dat doet Meneer Jozef nu. Hij reist in zijn hutje onder die kweeperenboom in Neerijnen verder dan wij. De hele wereld komt langs in de ogen van een muis. En hij reist verder, ziet het Licht in het kaarslicht bij de icoontjes.
Overleden
Op vrijdag 13 oktober 2023 is meneer Jozef overleden. 74 jaar oud, een heilige van deze tijd. Het was niet op het Nederlandse nieuws. Nederland gaat slecht om met heiligen en kunstenaars.
Van de Belgische VRT weet ik dat hij ziek was en zijn laatste adem uit heeft geblazen in het orthodoxe Transfiguratieklooster in Sochos, in de buurt van Thessaloniki in Griekenland. Ongetwijfeld een plek die hij zelf koos, onder zijn eigen monniken. Ik hoop en verwacht dat hij vredig is heen gegaan. Het idee is hem daar op 17 oktober te begraven.
We kunnen niet meer bij hem op bezoek.
Ik ben benieuwd wat er met dat mooie hutje van hem gaat gebeuren.
In de maand december exposeert Ruud Bijman in de grote zaal van Artishock. Tot een paar jaar geleden maakte hij alleen illustraties in opdracht. Toen kwam een vriend langs met dertig schildersdoeken. Een nieuwe weg lag voor hem en inmiddels is Ruud in geheel eigen stijl bezig met een volgende serie. “Een schilderij van Ruud is fascinerend, een zoektocht door de menselijke geest” zegt de inleider op zijn website.
“Van origine ben ik tekenaar-illustrator. Ik heb 25 jaar getekend in opdracht. In de jaren negentig ging het artistieke deurtje open. Toen ben ik kunstzinnige markertekeningen gaan maken en schilderde ook af en toe. De grote verandering kwam toen een vriend van mij, een stand bouwer, dertig grijs geschilderde doeken meebracht die over waren na een beurs. Dat was december 2012. Sindsdien heeft het schilderen me te pakken, ben ik er 24 uur per dag mee bezig, en is het tekenwerk op de achtergrond geraakt. Die eerste serie doeken is vierkant, vijftig bij vijftig centimeter.
Ruud Bijman, met “Red Hat”op de ezel
“Ik zie het als een ladder, elk schilderij wat ik maak brengt me ‘n stapje hoger. Die eerste serie bracht me op de eerste verdieping en nu transformeert mijn werk. Ik gebruik een nieuwe techniek en werk op grotere formaat. Het moet ook niet te groot worden want ik houd nogal van details en ik wil niet te lang aan een schilderij werken. Dan gaat de spontaniteit eraf. Aan dit schilderij, Red Hat (Rode Hoed), ben ik drie dagen in een roes bezig geweest.”
Experiment
“Elk schilderij is een experiment. Ik begin eraan zonder vast omlijnd idee. Ik ga op zoek naar boeiende vormen en ik laat me verrassen door wat er ontstaat. Als ik bij voorbeel een vis opkomen onder mijn handen, dik ik dat aan maar ook niet teveel. Kijk, Moeder Natuur is de grootste kunstenaar, dat staat als een paal boven water. Maar alle objecten in deze wereld hebben al een naam, zijn door de mens of de natuur gemaakt. Ik vind het leuk om niet-bestaande objecten te schilderen. Wel probeer ik de suggestie te wekken dat wat ik schilder een entiteit is, een levend ding.”
Ruud Bijman: “Nine”
“Mijn inspiratie vind ik in schilders als Jeroen Bosch, de surrealisten en bepaalde tekenaars van graphic novels zoals Simon Bisley en Giger. Het was vroeger mijn droom een stripverhaal te maken, maar ik kan niet schrijven. De titels die ik de schilderijen geef zeggen ook niet veel, daarin wil ik de kijker niet teveel sturen. Ik vind het leuk als je telkens op een andere manier naar een schilderij kan kijken. Ik kan mijn werken ook niet uitleggen. Dat vind ik niet belangrijk. Thema’s als vergankelijkheid en vervreemding spelen een grote rol, maar alles ontstaat spontaan.Het moet onvoorspelbaar zijn en gelukkig verrassen mijn schilderijen mijzelf ook.”
Cees Paul
Zaterdag 6 december om 20.00uur in Artishock, Steenhoffstraat 46. Na de opening JazzClub met Saskia Laroo. Gratis entree. De expositie is vrij te bezichtigen tot 26 december. Openingstijden: woensdag en vrijdag 10.00-12.00u., maandag en woensdag van 19.15- 20.15u. en in de pauze van filmvoorstellingen. Ook is het mogelijk een afspraak te maken met huismeester Semmy Prinsen (06-25 58 63 54).
Herfstiger kan november niet worden dan met de expositie “Er was eens…” in Artishock. Nancy Bos vertelt verhalen met foto’s. De titel refereert enerzijds aan de beginzin van sprookjes, anderzijds aan dat wat geweest is.
Zelfportret – Nancy Bos
Eerder dit jaar won ze de publieksprijs van de expositie ‘Like/Don’t Like’ in Rotterdam. Nancy Bos: “Ik dacht, dode beestjes en zo, dat zal mensen misschien niet aanspreken, maar blijkbaar vonden ze het toch wel heel gaaf. Deze serie is begonnen toen ik nog aan de Fotoacademie studeerde. Toen, vijf jaar geleden, drukte ik de foto’s af in bruin- en zwarttinten. Mijn mentor noemde het ‘barok’ maar ik was er zelf nog niet tevreden over. Ik zat tegen het donkere aan te hikken. Dat heb ik uiteindelijk opgelost door ze terug te brengen naar zachte kleurtinten.
Verhalen
“Er kwamen ook nieuwe beelden bij, uiteindelijk zit er geen één foto van de oorspronkelijke serie in. En het blijft groeien… Dit weekend was ik aan het wandelen op de Hoge Veluwe. Opeens had ik het gevoel dat ik het open veld in moest, ik zag iets wits in de verte. Dat bleken waterlelies te zijn, niet wat ik direct interessant vind om te fotograferen, maar dichterbij gekomen zag ik nog meer wit: in het gras ernaast lagen vogelveertjes verspreid. Dat ben ik gaan fotograferen en dat is een mooie serie geworden. Ze staan nog niet op de site – www.wijseneigen.nl – maar één ervan komt wel in Artishock.”
“In alles wat ik zie, zie ik een verhaal. Ik heb een fascinatie voor oude spullen en gebouwen, dingen die kapot of achtergelaten zijn. In het verval zit een verhaal van wat geweest is, maar ook de schoonheid van de kringloop. Dode beestjes lijken afschuwelijk maar is ook een teruggaan naar de natuur. Bloemen, planten en beestjes voeden zich weer met de restanten.“
Doka
‘Dodo’ – foto Nancy Bos
“Oorspronkelijk kom ik uit Brabant, onder de rook van de Dommelsche Bierbrouwerij. Mijn vader was buschauffeur en gebruikte zijn werktijd om uitvindingen te bedenken voor in de doka, de donkere kamer. Ik heb daar heel wat uren met hem doorgebracht. Hij was ook lid van de fotoclub in Waalre en ik werd daar ook lid van. Daar is mijn liefde voor fotografie begonnen. Inmiddels werk ik digitaal, maar soms schiet ik nog analoog. Het is een andere manier van fotograferen, je kan minder foto’s maken en het resultaat is niet direct zichtbaar. Ik doe het vooral om het nostalgische gevoel. Als ik de chemicaliën uit de doka ruik, dan word ik ook weer heel blij. Het is niet gezond voor je, maar het brengt je terug naar die magische donkere uurtjes.”
“Later heb ik een tijd in Amersfoort gewoond en daar ben ik nu weer terug sinds een jaar, nu met een eigen studio. Daar maak ik portretten in opdracht. Daarnaast werk ik ook veel op locatie voor zowel bedrijven als particulieren. In mijn vrije werk laat ik me graag leiden door wat ik tegenkom, wat ik niet in de hand heb. In mijn opdrachten vind ik het juist erg leuk om alles te ensceneren en zo het verhaal van iemand in beeld te brengen. Dat zie je ook in de portretten die ik exposeer in Artishock. Het zijn allemaal opdrachten geweest waar een verhaal achter zit, en die blijken ook prima op zichzelf te kunnen staan. Mijn stijl zie je terug in zowel de portretten als het vrije werk. Dat is een combinatie van wat ik fotografeer en hoe ik het fotografeer. Het hoeft niet donker te zijn maar ik houd wel van dramatisch licht met met veel schaduw.
Zaterdag 1 november om 20.00uur in Artishock, Steenhoffstraat 46. Gratis entree. Na de opening JazzClub met Wout Wantenaar + Band. De expositie is vrij te bezichtigen t/m 21 november; vaste openingstijden: woensdag en vrijdag 10.00-12.00u., maandag en woensdag van 19.15- 20.15u. en in de pauze van filmvoorstellingen. Ook is het mogelijk een afspraak te maken met huismeester Semmy Prinsen (06-25 58 63 54).
Artishock begint het expositie-seizoen met twee fotoseries van Nadja Willems. Nadja heet voluit Nadjeschda: “Zonder de Revolutie zou je een Russische prinses zijn geweest”zei mijn moeder altijd.” Naast een serie over de Russische aristocratie in spijkerbroek toont ze de reeks Emotie: opmerkelijke portretten uit bewerkte beelden van internet.
“Ik ben vernoemd naar mijn betovergrootmoeder. “Zonder de Revolutie zou je een Russische prinses zijn geweest” zei mijn moeder altijd. Daar moest ik iets mee doen, met die achtergrond. Ik ben op zoek gegaan naar schilderijen van vrouwen die mijn betovergrootmoeder konden zijn. Van haar bestaan overigens wel foto’s maar geen schilderijen. Daarna ging ik op zoek naar oude kleren, maar wel kleren van nu, bij de Spullenhulp en andere tweedehands-winkels. Zo heb ik modellen aangekleed, ook met kralenkettingen en alles, om die schilderijen na te maken in de studio. Ze hebben wel hun eigen spijkerbroek aan, al valt dat de meeste mensen niet direct op. Kijk maar op de poster die nu door heel Soest hangt. Ze houdt het oorspronkelijke schilderijtje in haar hand. Ze lijkt niet op mijn betovergrootmoeder. Het gaat me om de tijdgeest en het prinsesje spelen, de mooie jurken. Ik wil het beeld van de Russische aristocratie uit de tsarentijd laten zien. De foto’s zijn afgedrukt op plexiglas en de lijst die je ziet is ook gefotografeerd. Het is de lijst van een schilderij uit het huis van mijn ouders, een portret van voorouders.”
Emoties krijgen gezicht
In tegenstelling tot de verstilde Russische portretten zijn de foto’s uit de serie Emotie heel expressief. We zien gladde foto’s van verfrommelde proppen krantenpapier. Nadja Willems: “Uiteindelijk zijn het ook portretten. Emoties krijgen een gezicht. Het oorspronkelijke gezicht kan je nauwelijks terughalen. Ik heb foto’s die een emotie weergeven van internet gehaald en elk portret vermengd met een ander. Het zijn telkens twee emoties door elkaar heen. Het resultaat is afgedrukt op krantenpapier en verfrommeld. Uiteindelijk heb ik dat in de studio gefotografeerd. Door de bewerking zie je een stapeling van emoties – nieuwe emoties en versterking van bestaande. Dat krijg je in de studio, met mensen, niet voor elkaar. Ik moest op zoek naar emoties die er al waren. Maar ook dan weet je niet of het echt is. Wat is nog echt, wat is fake? Emoties worden in de media vervormd en ook zogenaamde ‘real life tv’ is voor een groot deel in scene gezet. Ik zet een vraag bij de emoties.”
De was
“Ik heb mijn hoofd nog vol met dit project maar ben ook al een tijd bezig met het volgende: De Was. Allemaal situaties rond het doen van de was die ik tot in het extreme wil uitvoeren. Het zijn een soort collages, tot in de puntjes bedacht en uitgevoerd. De eerste is alweer twee jaar oud: van Beatrix die de koningsmantel ophangt aan het paleis op de Dam. Ik had die serie dit jaar voor de Kunstroute af willen hebben maar die gaat niet door. Dat geeft me weer de ruimte om er in alle rust verder aan te werken.”
Nadja Willems heeft haar opleiding zowel op de Kunstacademie als de Fotovakschool gehad. Aanvankelijk deed ze vooral commercieel werk, wat ze nog steeds doet met Studio Soest. “Een paar jaar geleden begon het te kriebelen en kreeg ik het rustiger door de crisis. Iemand zei toen:”Je moet je kant van de kunstacademie weer tevoorschijn halen. Daar ligt je bron.” Het is grappig om te merken dat ik nu veel bezig ben met het vrije werk maar dat het commerciële ook weer aantrekt. Ik denk ook omdat ik andere reportages en fotoshoots maak dan andere commerciële fotografen.”
Artishock heet u welkom op 6 september. De opening van de expositie is om 20.00 uur. De muziek is deze avond in handen van de JazzClub. De toegang is gratis. De fotowerken zijn t/m 26 september te bezichtigen in Artishock, Steenhoffstraat 46, Soest. De vaste openingstijden zijn: woensdag en vrijdag van 10.00 tot 12.00 uur; maandag en woensdag van 19.15 tot 20.15 uur. Ook is het mogelijk een telefonische afspraak te maken met huismeester Semmy Prinsen (06 2558 6354)
Mei is de maand van het sterrenbeeld Stier. De grote zaal van Artishock zal dan gevuld zijn met ‘34 mentale stieren’ – krachtig verbeeld door Jan van de Poel, kenner en liefhebber van het rund.
Jan met een van zijn ‘Minotauressen’
Jan van de Poel woont in het bos. Binnen hangen zijn laatste werken aan knijpers langs de muur. “Ik ben in de gelegenheid om heel veel te tekenen. Ik teken en schilder van jongsaf aan, en altijd heeft de stier al gespeeld als thema. Na de kunstacademie kreeg ik werk in de reclame. Daar is het hollen of stilstaan, en meestal is het hollen. Met een gezin erbij was het vrije werk dus iets voor ernaast. En dan bouw je geen homogeen oeuvre op.”
Stiervrouwen
“In Artishock komt nu alleen werk wat ik sinds afgelopen oktober heb gemaakt, onder andere een meerluik in vijftien delen van 50 x 50 cm. Normaal werk ik altijd op papier van 50 bij 65 centimeter. Ik werk nogal snel, kan mezelf bijna niet bijhouden. Als ik met de ene tekening bezig ben heb ik al ideeën voor een volgende. Zo ontstaan er series, zoals die met kruisen en de serie met Minotauressen. In de Griekse mythologie komt namelijk de Minotaurus voor, half stier, half man. Bij mij zijn het dus stiervrouwen.”
“Op een gegeven moment wilde ik ook wat groters maken, maar daar had ik geen ruimte voor, dus is het een soort tableau geworden. Voor mijn doen is het vrij bedacht, het is noeste arbeid geworden, want de delen moeten wel op elkaar aansluiten, het moet één beeld vormen. Het is goed om langer met één ding bezig te zijn en ook wel bijzonder voor dit medium. Mensen schilderen wel op groot formaat, maar tekenen, dat zie je niet veel. Inmiddels kwamen er ook meteen beelden voor twee of drie nieuwe grote werken. Die ga ik zeker nog maken. In Artishock hangt de eerste: ‘Piemontese.’ Het is namelijk een Piemontese stier, dat is een vleesras.”
Ossen & Oerkracht
In de kamer liggen veel boeken over het rund. “Ik koop alles wat los en vast zit. Gelukkig verschijnt er niet zo heel veel. Ik ben ook bezig met een educatief project en denk serieus over een training om te leren ossendrijven. Tot aan de Tweede Wereldoorlog werd ook in Nederland nog veel gewerkt met ossen. Paarden werden daarna nog wel een tijd gebruikt, maar ossen zijn vrijwel verdwenen. Iemand in het Groningse Westerkwartier wil dat levend houden en dat vind ik enorm fascinerend.”
“Er bestaat een grote Hollandse traditie van veeschilders en ik bewonder ook De Stier van Paulus Potter. Maar mij gaat het om wat dat dier in mijn hoofd doet. Daarom heet de tentoonstelling ook ‘Mentale Stieren.’ Van het echte dier, het sterrenbeeld, tot de mythologische betekenis, ik combineer het allemaal.
Voor mij is het rund het prototype van een dier. Als ik aan een dier denk, denk ik aan een rund. En als ik teken worden het toch altijd stieren. Wat ik daarbij voel is misschien net zoiets als onze voorvaders die duizenden jaren geleden dat briesende, stampende rund probeerden te temmen. Dat heb ik ook nog wel, als ik in een stal of weiland sta met die dieren. Ze emotioneren me ook, maar vooral voel ik dat ontzag voor de oerkracht.”
De expositiezaal van Artishock is in maart voor Marja Ormeling. Zaterdag 1 maart wordt om 20.00 uur de expostie geopend en is er aansluitend live jazz-muziek. Marja Ormeling maakt semi-abstracte schilderijen. Ze zijn herkenbaar en met een soort aangename rust, ondanks veel kleur en beweging. Soms is het of er een sluier voor hangt.
Marja Ormeling voor haar werk (foto: atelier ormeling)
“Nu je het zegt. Dat is het regenwoud. Je zag soms door de regen de bomen niet meer. Regen regen regen, alles wordt nat en nooit meer droog. In de kano werden mijn sokken een moeras voor mijn voeten waar de prachtigste vlinders op kwamen zitten.”
Kaaiman, anaconda en piranha
Mijn schilderijen zijn verhalen op het doek. Verhalen van mijn verblijf in het oerwoud. Van het dagelijks leven in een indianendorp, en op jacht gaan met indianen buiten het dorp. Het vangen van kaaiman, anaconda en piranha. We aten we elke dag zelf gevangen vis. Ik zag ze merkwaardige manieren van visvangst gebruiken, zoals met bolletjes van cassave met bessen waar ook een soort drugs in zat. De vissen kwamen gewoon verdoofd boven drijven! Die ervaringen zijn nu een tijdje geleden. Ik schilder nu meer bloemen. De wilde beesten zijn er een beetje uit. In Artishock kan je die nieuwe werken zien.
Het wrede paradijs
Mijn eerste reis naar het Amazonegebied was naar een dorp bij de grens tussen Suriname en Brazilië. De andere reis voeren we over zijrivieren van de Amazone in het grensgebied van Brazilië met Columbia en Peru. Dat waren heel primitieve reizen, met diepgaande ervaringen. Eén van mijn schilderijen heet ‘Paradijsvogels’ en zo is het oerwoud ook: het leven is heel wreed, maar ook een paradijs. Je bent ver weg van alles en iedereen en het wemelt er van de slangen. Je moest heel erg op je intuïtie vertrouwen, gewoon om te overleven. Maar daardoor heb ik ook veel schoonheid gezien en veel geleerd. Zolang je bij je intuïtie blijft loop je geen gevaar. Het was voor mij ook een innerlijke reis.
Boot in huis
Ik heb iets met water. In Zuid-Amerika reisden we ook over het water. Als kind zaten we de hele zomer op Vinkeveen, op zo’n eilandje. Als de zon opging zei mijn vader: “Kind, dit is het ware religieuze gevoel.” Hij had ook altijd bootjes, zaten we ’s winters met een boot in de huiskamer waar hij aan werkte. Dan leefden we daar zo’n beetje omheen. Als je het wil zien zit in bijna elk schilderij van mij wel water. Ik heb van jongsafaan veel getekend, vanaf dat ik mijn eerste doos Caran d’Ache kleurpotloden kreeg. Ik weet nu de geur nog. Later ging ik vooral portretten schilderen. Maar mijn geld verdiende ik vooral als psychotherapeut. Mijn broer was meer de kunstenaar van de familie. Pas nadat hij overleed was ik niet meer te stoppen en begon ik ook te exposeren.
Stroom van het proces
Ik schilder met acryl- en olieverf, en gebruik ook krijt, inkt en goudverf. Laag over laag, maar ik noem het niet organisch. Wel werk ik vanuit een gedachte. Ik wil bij voorbeeld een rivier schilderen, met alles wat daarin zwemt en daarbij hoort. Onder andere een vrouw, ik zwem zelf in die rivier, in de stroom van het proces. Mijn hand gaat over het doek vanuit die gedachte. Ik schilder de vormen die daarbij horen en als er, door die lagen een harmonie is ontstaan is, geeft het resultaat mij het gevoel van verwondering of openbaring weer: dat wat de rivier oproept, zit dan ook in het schilderij.”
Opening expositie: zaterdag 1 maart, 20:00u.; aansluitend Live JazzClub. Bezichtiging mogelijk tot en met donderdag 27 maart in Artishock, Steenhoffstraat 46, Soest. De vaste openingstijden zijn: tijdens evenementen en:; woensdag, vrijdag van 10.00 tot 12.00 uur; maan-/woensdag van 19.15 uur tot 20.15 uur. Ook is het mogelijk een telefonische afspraak te maken met huismeester Semmy Prinsen(06 2558 6354)
Komende maand exposeert de Texaanse Soester Thomas Graves in Artishock. Zijn schilderijen en tekeningen lijken vaak stripfragmenten, maar neem ze gerust serieus. Dat doet hij zelf ook en omschrijft zijn werk als ”een moderne kijk op klassieke thema’s.”
“Niet de meest moderne stijl, meer zoals de popart uit de jaren 1960. De strip en de klassieken komen in mijn werk samen. Als ik schilder denk ik alleen aan klassieke schilderkunst. Ik ben ook geïnspireerd door de schilders uit de Nederlandse Gouden Eeuw – hoe ze de huid laten schijnen in een schilderij! Wat dat betreft ben ik zo gelukkig dat ik in Holland woon, met al die mooie kunst om de hoek. Maar ook wil ik, net als is de Renaissance, toen mensen niet konden lezen, een verhaal vertellen. En als je kunst serieus neemt, is het idee dat je een goed verhaal maakt vanuit wat je weet, uit wat je zelf bent : ‘draw upon what you know.’ Als je een pagina uit een stripboek ziet, vertelt het verhaal zichzelf. En dat is wat je hier nu ook ziet in mij schilderijen. Maar alles heeft te doen met een dieper verhaal.”
Thomas noemt zijn tentoonstelling A Retrospective, een terugblik, maar hij is nu ook nog bezig nieuwe werken te maken voor deze tentoonstelling. Eén serie waaraan nog wordt gewerkt is Dawn of a new Yesterday(Dageraad van een nieuw Gisteren) waarin je de strip-invloed vaak terugziet doordat personen worden afgebeeld met het masker van Captain America.
“Dat was een populaire superheld, eigenlijk een zwak mannetje maar heel trots op zijn land. De regering geeft hem dan een speciaal programma en dan overwint hij alle nazi’s in zijn eentje. Voor mij vertegenwoordigt dat masker hoe mijn ouders leven, de naoorlogse generatie in Amerika. Ook andere thema’s in deze schilderijen zijn typisch Amerikaans. Ik keer me niet tegen de Amerikaanse cultuur, maar…in ‘Wholesomeness’ zie je bijvoorbeeld een huiskamer waar aan de muur een schilderij hangt van een zwart meisje met een watermeloen. En aan de muur hangt ook een groot geweer. Dat meisje is eigenlijk net zo racistisch als Zwarte Piet. En zo’n geweer is in Nederland heel vreemd, maar zie je in Texas overal waar je binnenstapt. Het valt ze niet op, het is deel van hun wereld.
Wholesomeness. Artist: Thomas Graves
Wonen in Holland laat mij dat duidelijker zien. Ik voel me nu ook veel meer Amerikaan dan toen ik daar woonde. Ik ben geboren en getogen in een prettige voorstad, dertig kilometer zuidelijk van Houston. Ook de kunstacademie heb ik gevolgd aan de A&M University in Texas. Daar kwam ik er wel achter dat ik kunst serieus nam, niet meer alleen voor de fun. Maar omdat je er niet altijd van kan rondkomen, besloot ik ook leraar te worden. Ik geef nu ook les op een VMBO school in Hilversum. Lastig? Ik geef les zoals ikzelf les heb gehad. Dat is strenger dan hier gebruikelijk en dat werkt wel.”
In Soest door orkaan
“Mijn vrouw en ik ontmoetten elkaar in Londen. Zij was receptionist van het hotel waar ik een tijd verbleef. We besloten naar Texas te gaan en woonden aan de zuidkust, op het strand. Maar een orkaan vernielde alles enzo raakte mijn vrouw ook haar baan kwijt. Zij kwam hier vandaan en we besloten deze kant op te komen. Zo kwam ik, zo’n drie jaar geleden, in Soest terecht. Ik wilde altijd al in Europa wonen maar het liep anders dan ik me had voorgesteld.
Halloween Jazz. Artist:Thomas Graves
Als Amerikaan denk je aan Nederland als een plaats zoals Soest is, met de boerderijen en de Eng – niet aan Amsterdam. Als er vrienden komen, neem ik ze altijd mee voor een rondje op de fiets. Ja, I really like it here. Een ander thema wat je ook in Artishock ziet zijn mijn ‘tribal’ pastel portretten. Dat klinkt heel soft maar de portretten zijn wel eng door hun details. Ik vind het effect van waterverf mooi en met inkt laat ik zie wat ik kan met lijnen. Daarnaast werk ik aan een serie tekeningen die misschien ook een boek wordt, een soort graphic novel. De titel is Tunnel en het is gebaseerd op een droom die ik drie jaar achtereen, telkens had op Kerstavond. Heel vreemd. Ik ben het verhaal nu ook aan het schrijven. Ik denk dat het wel de stijl is van een kinderverhaal maar misschien minder geschikt voor kinderen omdat er geen hoop is aan het einde.
En ik ben ook bezig met een serie over mijn familie. Van de familiegeschiedenis weet ik wel namen, maar er zijn geen foto’s of schilderijen. Dus maak ik nu een album met niet bestaande gezichten bij die namen. Ik vind het idee leuk dat ik iets achterlaat voor mijn dochter, die is nu acht maanden oud.”
De expositie wordt geopend op zaterdag 7 december, 20:00 uur en is te bezichtigen tot en met eind december in Artishock, Steenhoffstraat 46, Soest. De vaste openingstijden zijn: woensdag- en vrijdag van 10.00 tot 12.00 uur; maandag- en woensdag van 19.15 uur tot 20.15 uur. Ook is het mogelijk een telefonische afspraak te maken met huismeester Semmy Prinsen(06 2558 6354)
Peter van Boeijen is een natuurtalent. Hij kan schilderen wat hij wil. De tekenleraar op het Baarnsch Lyceum zei: “Je moet nooit meer wat anders doen.” Toch is hij journalist geworden, en Esotericus. Het Leven en de Liefde als Kunst. Hoe hij dat vertaalt in verf is komende maand te zien Artishock.
Peter voor Mijn Ding (foto: CAP)
Op de bovenverdieping van Davo Doe-Het-Zelf centrum staat naast de buitenbarbecues en tuimeubelen een schragentafel met schilderspullen. “Zes jaar geleden zag ik mijn vriendin voor mijn ogen verongelukken en toen zei Peter Vogel, de eigenaar, ik ken hem nog van school: “Kom jij maar lekker hier schilderen. Dat vond ik zo lief. En het is een ideale plek met veel noorderlicht. Alleen ’s zomers kan je hier niet staan, dan is het bloedheet onder dat platte dak.” Een tekentafel dient als schildersezel. Erachter is op ooghoogte een plankje gemonteerd waar hij de spullen op zet voor stillevens: een koperen pot en een ui, of een wit schaaltje met witte eieren. Realistisch fijnschilderwerk, zoals de bekende Bernhard Verkaaik en Henk Helmantel ook doen. Tegen de muur staan de tientallen schilderijen die hij de afgelopen zes jaar heeft gemaakt. Daaronder ook een aantal portretten. Hij schildert ze in de beste oudhollandse traditie, met Rembrandteske bruinen. “Kijk deze man heb ik een paar keer geschilderd. Deze vind ik de mooiste. Ik heb die man op tv gezien, een gitarist in het programma Vrije Geluiden, en dat gezicht onthoud ik dan. Of hier, dat is een vriendin die een keer langs kwam en dan neem ik dat profiel over. Dat gaat heel snel, ik denk dat ik er twee keer twee uur aan gewerkt heb. Ik heb laatst Sylvia Willink gevraagd of ze wil poseren. Ze zei geen nee… Maar dit is waar ik eigenlijk naar toe wil.” Hij pakt een schilderij in een heel andere stijl. “Semi figuratief en dynamisch. Zo’n portret maak ik in een paar uur maar die fantastische dingen. daar kan ik wel dagen in zitten friemelen. Je ziet vormen en kleuren die in elkaar overlopen, en dat kan oneindig doorgaan, zoals het universum. Een golvend schaakbord komt vaak terug. En een kruis…en ik hou ook van de leegte. De schoonheid van het weglaten.” Fantastisch realisme “De laatste tijd werk ik veel op Trespa platen. Dat is materiaal uit de huizenbouw wat nooit gaat rotten, al ligt het twintig jaar buiten. Deze platen komen van de bekleding van huizen uit het Smitsveen. En de verf, meestal olieverf, kan er in één keer op. Het is keihard, dus je hebt geen grondlaag nodig. Wat ik doe, noem ik Fantastisch Realisme. Het hele leven is Fantastisch Realisme. Jij zegt, wat je net zag is meer realisme, en dit meer fantasie, maar ik zie geen verschil tussen de realistische en fantastische schilderijen. Het allemaal maar illusie in verf. Al het zichtbare is een manifestatie van gedachten, van de Liefde. Ik wil gewoon mooie dingen maken. Ik mág het maken. Het komt door mij heen. Soms sta ik voor een leeg doek en laat het gebeuren. En soms zet ik een paar eieren of zo neer en laat ik daarin de schoonheid zien. Ik heb nooit les gehad, alleen op het Baarnsch Lyceum. Ik heb daar toen, op mijn vijftiende, nog een expositie gehad, met tekeningen. Kijk, ik heb er hier nog één. Ik was erg door Escher geïnspireerd, nog steeds wel. De tekenleraar zei toen al dat ik nooit iets anders meer moest doen. Maar dat durfde ik niet. Toen heb ik de School voor de Journalistiek in Utrecht gedaan. Vier jaar gelachen. Daarna veel voor tv gewerkt en zelf als producent voorlichtingsfilms gemaakt. Sinds mijn vriendin is verongelukt, ben ik daarmee gestopt. We hielden zielsveel van elkaar. Maar ik heb nu iets veel groters ontdekt om de mensen te vertellen: hoe het universum werkt, dat alles een stroom van liefde is. Dat doe ik in lezingen, en ik ben een boek aan het schrijven. Over hoger bewustzijn en de Liefde, met een hoofdletter. Liefde is het woord. Liefde is Alles. Zet dat maar in de kop boven dit stukje. ” Onbetaalbaar
“Ik verkoop ze nooit, heb mijn schilderijen alleen maar weg gegeven. Op de lijst voor Artishock zet ik bij al mijn schilderijen: onbetaalbaar. Ik schilder niet voor geld maar om mooie dingen te maken, om mensen blij te maken. Ik kan zelf ook erg ontroerd raken als ik sommige schilderijen van anderen zie. Bij voorbeeld bij Verkaaik. Ik heb ook nooit iets gesigneerd. Dat haalt je uit de droom van het schilderij. En titels? Ook nooit gedaan. Dat is misschien wel een leuk idee – “Who the fuck is Dali?” Haha. Nee, ik mag mezelf niet op de borst kloppen. Als ik denk dat ik wat ben, ben ik het zo zes weken kwijt. Dan wordt ik even op mijn nummer gezet en komt er niets meer uit mijn handen. ”
De expositie wordt geopend op zaterdag 2 november, 20:00 uur en is te bezichtigen tot en met donderdag 28 november in Artishock, Steenhoffstraat 46, Soest. De vaste openingstijden zijn: woensdag- en vrijdag van 10.00 tot 12.00 uur; maandag- en woensdag van 19.15 uur tot 20.15 uur. Ook is het mogelijk een telefonische afspraak te maken met huismeester Semmy Prinsen (06 255 863 54) Cees Paul
Setting: thuis bij C, dat ben ik of jij. Hij of zij is in een periode van ledigheid.
D. komt binnen zonder kloppen of aangebeld te hebben. Hij (niet zij) is gehuld in onopvallende kleding die zijn gezicht aan het zicht onttrekt. Eindnoot.
Hij heeft iets bij zich – een grote schaar of een spa, een hark, weegschaal of zeis, maar het kan ook iets anders zijn, bij voorbeeld een nondescripte kartonnnen doos.
(Eigenlijk is het een dialoog, dat wil zeggen er zijn twee personen – C en D – bij betrokken maar met de bezuinigingen op de Cultuuruitgaven in gedachten kan ook volstaan worden met een enkel personage wegens onstentenis van tekst. De tekst kan dus ook een eenzijdige dialoog genoemd worden.)
C: Ah ben jij het
kom binnen
daar ben je dus…en je hebt iets bij je
Is dat – ?
zo ik doe de deur maar weer dicht
tegen de tocht
slot erop anders waait ie open
en je weet maar nooit tegenwoordig
van de week nog –
loop maar door let niet op de rommel ik was net bezig wat dingetjes een beetje af te –
Wil je koffie
thee iets anders?
ga zitten doe of je thuis ben
je bent afgevallen
Nog even dit – moet even…
gistermiddag gisteravond begon ik met iets –
was van de week op tv, ik dacht dat doe ik ook en
en vanmorgen dacht ik van
Nou…
maar nu
ik weet het zo net niet
Zo ja, daar –
Nu weet ik het zeg maar
helemaal zo net niet meer
Nu jij er bent
dus
en
ik zei net nog bij mezelf
goh, zou die nog komen
En daar ben je dan ja
We hadden wel zo half afgesproken maar voor je’t weet komt er weer wat tussen
je hebt het druk en je weet nooit zeker of het zo uitkomt
maar goed
het is dus toch vandaag geworden
daar ben je dan
En ik heb verder geen plannen
Alleen dus gewoon dat ik nog even wou kijken of –
Een paar dingejes nog
Maar goed, dat is nu toch niet meer nodig
Denk ik
Toch? Of –
Klaar
Het is goed zo
Dus
D.: …
Nou
Laten we maar gaan dan
Dan moet het maar
Ja. Dat moet dan maar
zal maar een jas aandoen
Weg naar huis
Het moest er toch altijd ooit eens van komen
En het is nu dan
duidelijk
Want wat je daar in handen hebt
dat is ..?
I.P. Fisher, woensdag 14 augustus 2013. Vrijdag 27 september 2013
Eindnoot. Zie mijn gedicht in Caesar’s Paleis (gedichten 1982-1990):
In de maand september is de expositieruimte van Artishock voor de jonge ‘visual artist’ Annabel Storm. Ze is eenentwintig jaar en kondigt nu al aan dat dit haar één na laatste expositie wordt. Weg met die witte wanden. Het moet anders – en niet alleen met de kunst. “Ik heb de selectie nu bijna klaar. Het zijn er eigenlijk (niet eigenlijk, juist met opzet) teveel, omdat foto’s afwisselend kunnen worden afgedekt of onthuld. Ze kunnen ook allemaal in een andere volgorde. Op de expositie zelf kan dat niet, ik ga ze wel op een vaste plek hangen, maar ze kunnen worden afgedekt of onthuld. Zo krijg je een enorme hoeveelheid verhalen. Kijk, je kan heel erg manipuleren met foto’s. Door de context of alleen al de volgorde te veranderen, verandert de informatie, ontstaan er verschillende verhalen. Naast een foto van feestende mensen betekent de foto van een leeg glas iets heel anders dan naast een foto van een lege stoel. Ik wil dat mensen zelf beslissen wat waar is.”
Annabel Storm is geboren in Amersfoort en ging na het Griftland College naar de Hogeschool voor de Kunst in Utrecht. Naast de fotografie schrijft ze. Sinds eind vorig jaar is ze ook eindredacteur voor de website ongeKUNSTeld. “Stiekem ben ik wel verliefd op taal. Ik schrijf beeldend, maar niet alleen over kunst, ook over filosofische onderwerpen en de maatschappij. Bijvoorbeeld over de macht van de media die proberen voor jou te beslissen wat waar is.”
TINKEBELL “Vorig jaar heb ik stage gelopen bij Tinkebell en toen exposities opgebouwd in Nijmegen en het Ierse Limerick. Tinkebell is bekend als kunstenares en dierenactivist, maar is ook mensenactivist: ze staat midden in de samenleving. En dat trekt mij ook.” Met deze houding sluit ze aan bij het metamodernisme. Als tegenwicht voor het hedendaagse postmodernisme, waarin het vooral gaat over de betekenisloosheid van kunst, is dit een stroming die ergens over gaat. Idealisme, maar zonder een groot verhaal erachter.
Eerder heeft Annabel een project gemaakt over Kamp Zeist, het uitzetcentrum. ”Geëngageerd is een beetje oud, beladen woord maar dat kan ik wel zijn. Tegelijk moet je oppassen niet op het leed van anderen te gaan teren en moet je als kunstenaar gewoon wel kunst maken. Maar dat hoeft voor mij dan niet aan een witte muur te hangen. Foto’s en films zijn heel interessant, maar waarom moet dat je voor kunst met z’n allen naar een aparte ruimte komen? Als ik naar een museum ga, vind ik het al minder leuk, liever zie ik hetzelfde in de Maastunnel. Kunst zou veel meer geïntegreerd moeten zijn in het dagelijks leven. Niet als een standbeeld in het plantsoen of een muurschildering – meer toevallig. Ik vond laatst zomaar ergens een post-it met daarop geschreven: I’m so changeble [ik ben zo veranderlijk]. Daar heb ik een foto van gemaakt die waarschijnlijk ook in Artishock komt te hangen, maar dan weer zo dat je het briefje net niet kan lezen.” SCHRIJVERS GEZOCHT “Het is misschien raar om te zeggen als je eenentwintig bent maar dit wordt mijn één na laatste expositie. Er komt er nog één op mijn kamer, thuis, en dan wil ik niet meer op witte muren hangen. En voor ik afstudeer ga ik eerst wat anders doen. Ik hoop bij Jaap Scheeren een stage te gaan volgen en zijn werk in tekst om te kunnen zetten. Ook wil ik veel gaan schrijven, voor ongeKUNSTeld, maar ook los daarvan. Zo schrijf ik nu vaak over medereizigers in de trein. Het lijkt op foto’s maken, want ik zie ze maar één keer en geef dan weer wat ik zie, alleen worden het meer personages dan portretten.” “Ik hoop dat bezoekers van de expositie in Artishock gebruikmaken van de materialen die ik aanreik. Ik ben heel benieuwd hoe mensen uit de foto’s een keuze maken. Vinden ze een bepaalde volgorde gewoon mooi? Welk verband zien ze tussen foto’s? Ik zoek schrijvers die het verhaal dat ze met hun ogen zien willen omzetten in een geschreven verhaal. In de expositieruimte vinden zij een hand-out met de reeks foto’s. Daarop kunnen ze aangeven welke selectie ze gebruikt hebben. Vervolgens kunnen ze hun verhaal opschrijven. Schrijvers die niet handig zijn met pen en papier kunnen hun verhaal mailen naar dewaarheidinhetkwadraat@hotmail.com“
De expositie wordt geopend op zaterdag 7 september, 20:00 uur en is te bezichtigen tot en met donderdag 26 september in Artishock, Steenhoffstraat 46, Soest. De vaste openingstijden zijn: woensdag- en vrijdag van 10.00 tot 12.00 uur; maandag- en woensdag van 19.15 uur tot 20.15 uur. Ook is het mogelijk een telefonische afspraak te maken met huismeester SemmyPrinsen (06 2558 6354)
We waren gisteren bij de kringloopwinkel en stonden bij de boeken.
“Ja, iets van A.F.T. is natuurlijk ook altijd goed” zei ik, en mijn hand ging naar het enige boek met harde kaft van hem wat er stond. Als een boek toch maar één euro kost, kan je net zo goed een duurdere versie nemen. Het is ‘De Sandwich’. Aan de binnenzijde van de omslag lees ik: “Enige jaren geleden stierven van A.F.Th. van der Heijden relatief kort na elkaar een jeugliefde en een jeugdvriend,…”
De titelpagina: het boek is uitgegeven bij uitgeverij Querido in 1986. Een eerste druk, interessant. Onder de titel staat een rquiem. Omslaan. Het boek is opgedragen aan M.A. en F.v.H., gestorven in 1979, respectievelijk 1981. Adri Van der Heijden is geboren op 15 oktober 1951 en was dus achtentwintig, respectievelijk dertig jaar oud toen de intimi achter de initialen overleden en vijfendertig toen hij er een boek over had gepubliceerd. Het zou niet zijn laatste literaire dodenmis worden. In 1994 kwam ‘Asbestemming’ uit, over de dood van zijn vader en hij schreef nog een requiem voor een bevriend kunstenaar voordat hij ‘Uitdorsten’ schreef over zijn moeder die overleed in 1998. En in 2011 publiceerde hij ‘Tonio, een requiemroman’ over zijn zoon. Een jaar eerder werd Tonio, vroeg in de ochtend van de eerste Pinksterdag, geschept door een auto en overleed later die dag in het ziekenhuis, Vader Adri en Moeder Mirjam waren erbij.
(…)
Na dit boek krijgt hij de meest prestigieuze prijzen: in 2011 de Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre, zoals dat zo mooi heet, in 2012 de Libris Literatuurprijs en de NS Publieksprijs voor ‘Tonio’ en in 2013 volgt de P.C. Hooftprijs, weer voor Alles. Hoger kan je in Nederland niet komen. “De schrijver zoekt naar een precieze reconstructie van de laatste levensdagen van zijn zoon, die zijn enig kind is. Het boek eindigt als hij pas na maanden de plaats van het ongeval durft te bezoeken. Tussendoor wordt uitgebreid verslag gebracht van Tonio’s hele leven en ook van de manier waarop de schrijver en zijn vrouw omgaan met de verschrikkelijke werkelijkheid.” Ik heb het niet gelezen.
Ik heb nog te weinig van hem gelezen. Doorgaans lees ik dode schrijvers. ‘Het leven uit een dag’, het verhaal van de eendagsvlieg, heb ik gelezen en vond ik fantastisch. ‘Weerborstels’, het Boekenweekgeschenk uit 1992 heb ik, geloof ik, ook gelezen. Nu dus ‘De Sandwich’. Requiem AFTh-1. Het boek ziet er nog perfect uit en de stofomslag is nog helemaal heel. Achterop kijkt een nog slanke schrijver ons aan uit een zwart-wit foto. Ik sla de achterkant open – ja, ik ben er zo één die gewoon de laatste zin leest:
“Ja, ik hoorde je schreeuwen. Je schreeuwde. Je hebt geschreeuwd.”
Het blijkt te gaan over een auto-ongeluk waaraan de schrijver ternauwernood ontsnapt. Dan valt er uit het boek valt een papiertje:
Het geboortekaartje van Tonio. Geboren 15 juni 1988. Met een handgeschreven boodschap van de vader die, blijkbaar, in de stomerij was en daar ene mevrouw Stokvis trof. De trotse vader stuurde haar twee weken na de geboorte, wellicht vers van de pers, “de officiële aankondiging”. Een volwassen leven later schrijft hij het boek wat hij volgens mij het minst graag had willen schrijven.
A: de persoon links, te voet op weg naar de parkeerplaats met een gevulde polyethyleen draagtas met opschrift van een supermarktketen.
B: de persoon rechts in beeld, die uit het voorbijgaan is afgestapt van een vooralsnog ongeïdentificeerd rijwiel met aangehangen fietstassen van het merk Low Rider.
Winkelende dames – Soest-Zuid
A:Hee, hallo meid. Hoe is’t?
B:Hee hallo zeg. Z’n gangetje, en met jou?
A:Ik zeg maar zo, het gaat zoals het gaat.
B:Zo is het. En het komt zoals het komt.
A:Het is niet anders. Maar ik mag niet klagen van de dokter, dus – alles goed thuis?
B: Jawel, jawel. Nouja, je weet hoe het is hè, maar alles went. En bij jou?
A:Nou, net wat ik zeg. Die vent van me is eindelijk het huis uit dus ik mag niet klagen. Maar een feest is het ook niet. Wat wil je, na al die tijd.
B:Ja, vertel míj wat. Breek me de bek niet open. Er komt zoveel op je af dan,…
A: en daar moet je allemaal doorheen
B:en daar moet je allemaal doorheen, ja. Er gaat geen dag voorbij of ik sta dan opeens weer met iets van dat ik denk van: wat moet ik ermee –
A:Weggooien, een plekje geven –
B:Nou, het meeste gaat bij mij gewoon naar zolder.
A:– en dan gaat er toch altijd ergens weer van alles door je heen.
B:O god ja, je kan het zo gek niet bedenken of – daar heb ik nu ook een pilletje voor. Niet veel hoor, en telkens een halfje.
A:Okeeee. Een goeie huisarts is een zegen hoor, neem dat van mij aan. Ik ben nu ook aan de pillen eerlijk gezegd. Drie. Verschillende. Of nouja, aan de pillen – tijdelijk hè. Om er eventjes doorheen te komen.
B:Tijdelijk. Mooi. Wat een weer trouwens hè, voor de tijd van het jaar.
A:Ja, dat was vorig jaar wel even wat anders, toenneh…
B:Toen zaten we er ook nog middenin, in die toestanden. Maarreh…hebben jullie nog wel ‘ns contact?
A:Contact, contact – wat heet? Meer dan ooit. Loopt ‘ie voorheen al die jaren het huis in en uit zonder boe of bah te zeggen, hoor ik er alleen boeren, scheten en gesnurk uitkomen, nu moet ‘ie opeens om de haverklap bellen, en effe langskomen, voor me dit of me dat – en dan begint ‘ie nog te praten ook. Mens, hij is de drempel nog niet over of hij begint en hij gaat maar door, lult de oren van me kop. En dan ’s avonds: sms’en, whatsappen, mailen en van me zus, en me zo, en weetikveel.
B: Joh!
A:… maar dat vind ik niks dus ik reageer niet dus dat wordt al minder. Dat deed ‘ie anders altijd nooit, zo met die telefoon enzo. Waar die dat geleerd heeft – ja, ik weet het wel…
B:Kan je ‘m niet gewoon blokkeren?
A:Ja, nee, als ik dat doe staat ‘ie helemaal elke dag drie keer voor de deur. En we zitten natuurlijk nog met de kinderen. En de hond… en het landje, en de auto. Toch allemaal van die dingen dat je zegmaar af en toe moet overleggen.
B:Ja, soms moet je gewoon dingen… maar goed, ik zou zeggen, één keer harde afspraken maken, en klaar. Of…?
A:Eigenlijk wel, zou je zeggen. Maar van al die dingen… ‘t is altijd weer wat. Zoals dat landje. Dat mag ‘ie houden. Dat was toch zijn ding. Maar dan begint ‘ie van dat het op mijn naam staat en dat ik weer hier of daar een formulier moet tekenen, en wat daar in staat –dat wil je niet weten. En dan krijg ik weer een boete thuis van toen hij de auto had, en een deurwaarder …en die hond, ach mens, dra-ma’s!
B:De hond, die is toch dood?
A:Ach ja, dat arme beest. Hij had er zo’n schurfthekel aan, maar nu…eigenlijk namen we hem natuurlijk voor de kinderen maar hoe gaat dat, nu zijn ze elk weekend bij hem. En dan gaat de hond mee, dacht ik zo. Maar. Goed, belt ‘ie ’s anderendaags op. Hij had dinges gesproken, zegt ‘ie, die nieuwe, hoe heet ze, en –
B:Wát zeg je, wou je zeggen -?
A:– die gore geblondeerde oostbloksnol uit de catalogus –
B:Dat was toch een soort van dokter van ‘m?
A:Ja, spycholoog. Afijn, het ging weer over die hond. Hij zegt… het is natuurlijk weer allemaal mijn schuld. Ik heb het weer allemaal gedaan.
B:Dat was toch een ongeluk?
A:Joh, dat beest piste, poepte overal vanaf dat ‘ie toen weer hier, dan weer daar was. Gek werd ik ervan. Dus ik zet ‘m op het balkon. Hang ik daar op een gegeven moment de was op, pist ‘ie zo over mijn schone lakens. Nou ja, toen – voor ik het weet slinger ik dat schijtbeest over de reling. Zevenhoog naar beneden…
B:O, ik dacht dat je acht hoog zat.
A:Nee, zeven. Evenzogoed zo dood als een pier.
B:Nou ja, dat is dan wel jouw schuld ook.
A:Ja, wrijf het er nog maar ’s in. Doet die dokter Slettebak ook al. Spoelt z’n hersens gewoon. De hond die in huis pist, de kinderen die in bed pissen – alles komt door mij. Ze maakt ‘m gek. Zegt dat hij het niet moet pikken. Van mij. Terwijl ik gewoon vraag waar ik recht op heb. Maar zij zegt dat hij van míj kan vangen. Dan zegt hij dat hij mij niet zomaar alles kan overmaken, dat ik ook zo de boel, mijn dingen, moet delen – en ik hoor gewoon haar woorden praten, weetjewel? Helemaal gehersenspoeld. Dan weet ik niet meer wat moet zeggen.
B:Dan zet je er toch gewoon een advocaat op. Dat zei ik je toch? Die zegt hem dan wel wat jij wil dat hij zegt, en dan heeft ‘ie niks meer te zeggen.
A:Dat zeg ik dus ook tegen hem. En hij zegt: nou zeg je wat. Doe dat. En ik zeg, wat zeg jij nou, dat zegt zij – jij dus – ook altijd… Dat jij dat zegt, zegt ‘ie. Nou zeg ik, het is net zoals ik ’t zeg.
Joshua in Duitse Strawberry Fields (Erdbeere Felder)
Dat wilde ik nog zeggen, laatst aan de telefoon…je vertelde dat je met je zoontje was gaan aardbeien plukken. De lange rijen lage planten, op je knieën door het stro, onder de zon. Ik weet niet of Joshua zich dat later nog herinnert, hij is nog geen twee tenslotte, maar ik heb precies dát als herinnering. Ik was twaalf of dertien en we waren op vakantie in Engeland. We ruilden huizen…het was volgens mij de vakantie op World’s End Lane (whats in a name?), in Orpington, waar Zuid-London overgaat in Kent, the garden of England. In dat huis was een oude grammofoon met een staafje in het midden, waarop je een aantal LP’s kon stapelen die dan achter elkaar werden afgespeeld. Wel alleen de kant die boven lag, een ramp voor de audiofiel want je vinyl gaat natuurlijk mooi naar de klote.
De grammofoon deed het niet. Er kwam een buurman bij die het apparaat repareerde door er een handvol stofvlokken uit te halen. Mijn ouders vreesden voor het eigen huis, maar toen we terugkwamen was dat schoon en opgeruimd achtergelaten. We hoorden van de buren alleen dat meneer nogal dronken werd, want hij was niet gewend aan de ruimere openingstijden van de Nederlandse pub en het alcoholgehalte van het lager dat pils wordt genoemd.
Google Earth: World’s End Lane – de horizontale slinger weg je de tweede zijweg van links inslaat (rechtsaf dus), zaten we het tweede huis aan de linkerkant, meen ik.
In deze zomervakantie leerde ik The Beatles kennen. Ze hadden daar alle platen, in ieder geval: veel. Het leven zou nooit meer hetzelfde worden na die vakanties in Engeland. De tweede vakantie, in Gravesend aan de oostrand van London, leerde ik dansen en shandy drinken en brak de Punk uit. Ik werd chronisch anglofiel. Pas later leerde ik The Who kennen en The Jam en nu dus The Beatles, toevallig in de juiste volgorde om de Mod historie te volgen, die vreemde tegendraadse sub-cultuur van Vespa’s en pillen die in Nederland nooit aansloeg. Toen het – veel later – stil werd rond The Arctic Monkeys, merkte ik dat eenzelfde energie in de jaren zestig al uitging van The Small Faces. En dat was wel een band van en voor Mods, al geloof ik dat de numbers liever naar Amerikaanse soul luisterden. Al met al een tamelijk ongrijpbaar fenomeen, de Mods… wat overigens niets met The Beatles te maken heeft. Evenals The Rolling Stones begonnen ze met het naspelen van Amerikaanse, ‘zwarte’ blues en Rock & Roll – die duidelijke stroming die nog steeds voortrolt met steeds weer vier jongens op gitaar, bas en drums. The Rolling Stones spelen inmiddels al veertig jaar zichzelf na en The Beatles gingen een eigen weg, ongrijpbaar, en geholpen door producer George Martin.
Poster uit mijn geboortejaar
We gingen wandelen door het de heuvels van Engeland die ze vreemd genoeg ‘Downs’ noemen. Het zijn toch duidelijk ‘highs’, verhogingen in het landschap…en op één van die wandelingen kwamen we langs de akkers met strawberries. Hoe toepasselijk: strobessen, en wat een toepasselijk landschap. Een zomerdag in Kent en aardbeiden met room (geen slagroom maar vloeibare cream) – ik denk niet dat je het idyllischer en Engelser kan meemaken. We kregen mandjes mee en gingen plukken. De zon op het hoofd, het droge stro zacht en prikkend onder de blote schenen, de zoete zomerkoninkjes in de hand en in de mond, een heel zacht briesje en de vlinder die over het veld fladdert in de stilte die wordt geaccentueerd door het zoemen van de bij en het kristalheldere gekwinkeleer van de leeuwerik hoog boven het veld.
“Laat me je meenemen / want ik ga
naar Aardbeien Veld / Niets is hier waar / En niets om je druk om te maken / Aardbeien Velden voor eeuwig Het leven valt best mee met je ogen dicht / Misverstanden als je kijkt / Het word zo moeilijk om iemand te zijn / Maar het komt wel goed / Het maakt me niet zo heel veel uit.”
(C) James Parish
In mijn oren is het gewoon een mooi nummer. Een beetje vreemd, maar wel lekker. Psychedelisch, ja. Het is één van de meest gecompliceerde en besproken opnames van The Beatles. Gecompliceerd door de lange productietijd (tien studiodagen) en het ingewikkelde knip-en plakwerk van verschillende opnames en het gebruik van vreemde instrumenten.
Veelbesproken door het freaky outro waarin de stem van John Lennon iets zegt wat lijkt op “I buried Paul.” Ik heb Paul begraven – het was of is de hoeksteen van de samenzweringstheorie die zegt dat de Sir Paul McCartney die we nu nog kennen eind 1966 is overleden en vervangen door een dubbelganger. De zin in dit liedje was daarvor een belangrijke aanwijzing. Ook in latere songs en op de hoezen van Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band en Abbey Road zijn Belangrijke Aanwijzingen voor deze urban legend te vinden. John Lennon zelf zegt hij “Cranberry sauce” zei. Dat zou tijdens de opnames een lopend grapje zijn, in verband met Thanksgiving. Het valt echter te betwijfelen of de jongens uit het Engelse Liverpool deze Amerikaanse feestdag voor het traditionele gezin feestdag vierden. Maar ik denk ook niet dat de tuin van Strawberry Fields het stoffelijk overschot van Beatle Paul herbergt. Vandaag de dag zouden ‘ze’ zeggen dat hij is vermoord door de Illimunati. Was ook hij niet zevenentwintig in 1966? Of, beter, Paul is een vooraanstaand lid van de Illuminati dat ‘zogenaamd stiekem’, zijn eigen moord in scene zette en een dubbelganger in zijn schoenen, om zo de handen vrij te hebben voor het echte werk.
Omdat studio-opnames de Fab Four van de podia weghield, wilde manager Brian Epstein een nieuwe single uitbrengen om de aandacht vast te houden. ‘Strawberry Fieds Forever’ kwam in 1967 uit op single met ‘Penny Lane’ als dubbele A-kant.Twee liedjes van verlangen. Jeugdherrineringen. In ‘Penny Lane’ die van Paul, in ‘Strawberry Fields’ die van John. De orchestraties wijzen vooruit naar het legendarische Sergeant Pepper album.
Bij wijze van uitzondering schoot de single niet door naar nummer 1 en overigens klinkt het liedje van Paul nog altijd eenvoudiger en is het populairder dan dat van John. Dat is dan weer niet zo uitzonderlijk voor het oeuvre van The Beatles.
Ik was ervan overtuigd dat John Lennon achter zijn gesloten ogen net zo’n herinnering had als ik toen hij de song Strawberry Fields Forever schreef. Maar nee. Het gaat helemaal niet over een aardbeienveld. Het gaat over een gebouw in Liverpool. Een gebouw vlakbij het huis van zijn tante Mimi Smith, bij wie hij in zijn jeugd woonde. Het Leger des Heils had er een tehuis en John kwam er graag in de tuin. Paul McCartney zei: “it was a secret garden. … it was a little hide-away for him.“
Zo zie je maar weer: al is muziek gemaakt van aardbeien, een ieder maakt er zijn eigen jam of shake van. John Lennon had zijn eigen herinnering, gedachten en LSD bij het maken van de song, al kunnen die wel heel erg op die van mij geleken hebben, in de essentie van de herinnering aan een plek waar je je goed voelde, en het melancholische gevoel alleen te zijn op een niet onprettige manier:
“Niemand is denk ik in mijn boom / Ik bedoel zowel hoog als laag / Het is niet, dat je zomaar binnenkomt, weet je / maar het is wel goed / Het is, denk ik niet al te slecht”.
Let me take you down cause I’m going to strawberry fields Nothing is real and nothing to get hung about Strawberry fields forever
Living is easy with eyes closed Misunderstanding all you see It’s getting hard to be someone but it all works out It doesn’t matter much to me
Let me take you down cause I’m going to strawberry fields Nothing is real and nothing to get hung about Strawberry fields forever
No one I think is in my tree I mean it must be high or low That is you can’t, you know, tune in but it’s all right That is I think it’s not too bad
Let me take you down cause I’m going to strawberry fields Nothing is real and nothing to get hung about Strawberry fields forever
Always know sometimes think it’s me But you know I know when it’s a dream I think I know I mean, ah yes but it’s all wrong that is I think I disagree
Let me take you down cause I’m going to strawberry fields Nothing is real and nothing to get hung about Strawberry fields forever Strawberry fields forever strawberry fields forever
In Utrecht liet jonker Everard Meyster het buitenhuis ‘Oog in Al’ bouwen in 1664. Het was zijn derde. Amersfoort had hij al verblijd met de aanleg van de landgoederen ‘Nimmerdor’ en ‘Doolomberg’. Ook is hij verantwoordelijk voor De Kei van Amersfoort. Hij ging de weddenschap aan dat hij de bevolking zo gek kon krijgen dat ze een grote zwerfkei uit de buurt van Soesterberg, zo’n acht kilometer verderop, binnen de stadsmuren zouden trekken. En won. De jonker werd de stad uitgejaagd waar hij eenentwintig jaar had gewoond en kwam zo, inmiddels rond de vijfenveertig, terug in zijn geboortestad Utrecht. Daar bestond in die tijd een ambitieus plan om de stad in westelijke richting uit te breiden langs de pas gegraven Leidse Vaart. Om uitzicht te hebben op de aanstormende stad en wellicht ook om winst te maken door de verkoop van grond kocht hij een stuk land ‘aan de Noordzyde van de Leidse Vaart, een quartier uur gaans van Utrecht’, gemeten vanaf de Catharijnepoort.Op dat land bouwde hij zijn huis.
De westwaartse uitbreiding liet ruim tweehonderd jaar op zich wachten, maar het buitenhuis is gebleven. Dat wil zeggen, het hoofdgebouw, tuinmanshuis en de theekoepel zijn verbouwd maar nog steeds intact; een klassiek Romeins aandoend bouwsel met onbekende functie is rond 1780 verdwenen.
In 1918 werd het huis met omringende weilanden, in totaal zo’n twintig hectare, aangekocht door de gemeente voor 430.000 gulden. In de weilanden werd een tuinwijk naar het ontwerp van Berlage aangelegd en het oorspronkelijke landhuis werd als theehuis het middelpunt van een nieuw openbaar park. Sinds 1961 zit er een dependance van de openbare bibliotheek. De bijbehorende theekoepel aan de Leidse Vaart biedt sinds eind 19e eeuw ook uitzicht op het Merwedekanaal en het pittoreske sluizencomplex daarin. In de oude tuinmanswoning huist, of huisde in ieder geval in de jaren rond 1980, het gezin van een opzichter bij de plantsoenendienst.
Het is nog steeds een kwartier lopen vanaf het centraal station of Hoog Catharijne (“Winkelhart van Nederland”) naar Oog in Al, een wijk met de sfeer van een villadorp.
Aanvankelijk wilden mensen er niet wonen, het was te modern naar de smaak van de tijd. De architect Rietveld heeft er gewoond (in de Bachstraat) en heeft er ook een paar woningen achtergelaten die staan aan wat nu Jochem Uytenhaageplantsoen heet (pro memorie: de jongen die in 2002 Olympische medailles hardschaatsen won woonde daar, doet inmiddels in ‘sport & lifestyle coaching and training’ en woont daar volgens mij nog steeds).
Na de Tweede Wereldoorlog werd het juist een ouderwetse wijk, een ‘dorp in de stad’ waar duidelijke, ongeschreven regels golden. De heggen waren goed geknipt. In de jaren negentien negentig werden de jaren dertig woningen mateloos populair onder hooggeschoolde tweeverdieners en verjongde de wijk enorm. Voor de ouderen waren inmiddels speciale voorzieningen aan de rand van de wijk beschikbaar.
Als rijke mensen een beetje vreemd zijn heten ze excentriek. Dat is ook de faam van de ‘dolle jonker’ E. Meyster. Zo was zijn eigen uitbreidingsplan voor Utrecht geschreven op rijm en liet hij verschillende bizarre publicaties uitkomen. Zijn landgoederen moesten zijn ideeën verbeelden. Het mag geen wonder heten dat hij na zijn dood wilde voortleven, en niet alleen als naamgever van een laan in ‘zijn’ wijk en in de bijnaam van de stad Amersfoort en haar bewoners. In het laatste kwart van de twintigste eeuw is de jonker dan ook aan deze kant van gene zijde gesignaleerd, om precies te zijn in zijn oude tuinmanswoning en wel in de gedaante van zijn broek.
Landhuis, nu bibliotheek: Park Oog in Al 1 (1966)
De kinderen van de Groenopzichter zagen hem het eerst:
“Mamma, er loopt een broek door de kelder.”
“Ach, ongeremde kinderfantasie” dacht ze.
Maar later zag ze zelf inderdaad een losse, lege broek door de kelder lopen en al lopend verdwijnen in de muur. De heer des huizes vroeg de bekende paragnost Leo Pannekoek om de zaak te onderzoeken. Pannekoek kwam en, verdomd, hij voelde inderdaad enige ‘aanwezigheid’ in de kelder. Hij vroeg door over de broek die was gesignaleerd en deed nader onderzoek. Het bleek een typisch eind zeventiende-eeuwse broek te zijn.
“En waar is die broek precies verdwenen?”
Paragnost Pannekoek raadde aan wat stenen uit de keldermuur te breken en zo werd een nog onbekende, lege ruimte ontdekt, zonder broek.
Ook is waargenomen dat in het torenkamertje van een oud huis aan de overkant van de Leidse Vaart soms midden in de nacht een kaars brandt. Een jonggestorven geliefde van (de broek van) Everard Meyster zou daar gewoond hebben.
Lopend door de bochtige lanen met de namen van antieke dichters en klassieke componisten hoor je de geheimen fluisteren achter de bakstenen muren van het dorp Oog in Al. Drama’s achter de begonia’s, hartstochten gesmoord in nimmer dorre coniferen. Ik ken een familie die er al decennia woont. Mevrouw is een geboren Utrechtse, meneer is oorspronkelijk een kaasboer uit het Groene Hart. Toen hun jongste kind, een dochter, werd geboren leefden ze op de Richard Wagnerlaan. Daar woonden ze nog toen de kleine meid zes jaar was. Op een nacht lag ze rustig te slapen op dezelfde kamer als haar twee broers en zus. Plotseling werd ze wakker met een onbestemd gevoel.
Ze zag een vrouw in de kamer staan, of beter, een vrouwelijk silhouet, gehuld in een lichtblauwe robe. Haar gezicht was niet zichtbaar. Ze zei niets. Met ingehouden adem bleef het meisje liggen kijken, wachtend tot de vrouw bewoog, of iets zei. Plots hoorde ze haar oudste broer fluisteren:
”Mama, ben jij dat?” en even later:
“Wie ben jij?”
Maar de vrouw antwoordde niet. Ze bewoog ook niet. Na tien heel stille minuten ging ze geruisloos naar het raam, zijwaarts schrijdend. Onzichtbare armen bewogen als trage engelenvleugels soepel onder haar blauwe kleed. Zo ging ze het raam uit en is ze verdwenen, opgelost, alsof zij nooit was verschenen.
De jongste dochter vraagt zich nog steeds af hoe het gezicht van de vrouw eruit zag en of ze haar misschien iets had moeten vragen, maar wat?
Mozartlaan, links de R. Wagnerlaan, rechts park Oog in Al (1936).
Oog in Al, een tuinwijk met ‘s winters een zwerm spreeuwen in het park. Bij het kanaal stond tot een oude fabriek waar sojameel wordt gemaakt. Een comité was daartegen, en de gemeente gaf in 2001 een oprotpremie van 37 miljoen gulden. In de wijk zijn scholen waar veel gewone kinderen gewoon naar school gaan.
Lopend door de bochtige lanen met de namen van antieke dichters en klassieke componisten hoor je de geheimen fluisteren achter de bakstenen muren van het dorp Oog in Al, hoor je de skeletten rammelen in de muurkasten van de klassiek gemeubileerde kamers en-suite.
De familie die ik ken heeft lange tijd geleefd van de meubelhandel en woninginrichting. En, ja, levering van bankstellen, stoelen en kasten, gordijnen en luxaflex, behang en tapijt betekent dat je letterlijk bij de mensen over de vloer komt. Zo had de zaak een huishouden als klant dat bekend stond als De Meisjes. Niemand kende eigenlijk de achternaam van het merkwaardig samengestelde ‘gezin’. Moeder de vrouw bestierde het huishouden en ving van alle kanten geld voor haar vreemde kostgangers. Ze had één pleegzoon die later elders werd geplaatst: Bert, in de wandeling Bert Met Het Ei, want hij had zo’n joekel van een bult bovenop zijn hoofd. Er was ook een zwakbegaafde dochter, die had ze van zichzelf. Vanwege de oorspronkelijke gezinssamenstelling van moeder en dochter stond het huis met de bewoners bekend als De Meisjes.
Moeder De Meisjes kreeg dus voor de zoon-met-het-ei geld om hem in huis te houden en voor de dochter omdat ze die thuis hield. Voor zichzelf had ze natuurlijk ook een uitkering. En ze had ook voor haar gehandicapte vriendje een maandelijkse toelage geregeld. Want die huisde daar ook: de Blinde Fotograaf. Nee, hij is niet altijd blind geweest, het was al een oudere man die niet meer werkte. Dat was haar scharreltje. Omdat ‘ie door zijn blindheid overal in huis as morste mocht hij alleen nog op de WC zijn sigaretje roken. Hij kreeg eens een horloge van zijn geliefde vriendin. Hij kon de tijd er niet van aflezen, maar was zo blij als een kind en liet de hele buurt naar zijn klokkie kijken:
“Ik heb een gouden horloge van haar gekregen. Mooi hè.”
En iedereen, behalve hij, zag dat een goedkoop blikken dingetje was.
Tenslotte was er nog De Jamkoker, die zo heette omdat hij werkte in een jamfabriek. De Jamkoker was van niemand familie maar ook hij wierp zijn inkomen altijd braaf in de schoot van Moeder De Meisjes. Hij was feitelijk de kostwinner in huis maar hoe die relatie nu zat met moeder of dochter, of met wie dan ook – we weten het niet, maar Moeder De Meisjes ging over de gezamenlijke pot. Dat was duidelijk.
Het huishouden werd vervolmaakt door de bokser, zo’n hond met een platgeslagen neus en een laag voorhoofd, een soort dat nogal eens kwalijk wil rieken. De bokser werd dan ook elke dag rijkelijk geparfumeerd. ‘s Morgens pakte Moeders het parfumflesje met een kwastje aan de verstuiver en besproeide zijn hele hondenlijf. Meneer pastoor werd trouwens ook vaak gesignaleerd bij De Meisjes maar het is niet zeker of ook die dan geld meenam.
Bunker vermomd als huis in het park
Lopend door de bochtige lanen met de namen van antieke dichters en klassieke componisten hoor je de geheimen fluisteren achter de bakstenen muren van het dorp Oog in Al en zie je als vreemde uit een ooghoek vitrages opzij schuiven, zelfs als het huis verlaten is.
Hoewel ze de meest bijdehante van het stel was, leek mevrouw De Meisjes ze niet allemaal op een rijtje te hebben. Drie keer in de maand belde ze naar de Woninginrichting voor nieuwe spullen, vooral behang. Telkens moest er een ander behangetje komen want
“Nee, ik vind het toch niet zo bij de rest kleuren.”
Buiten de lokale middenstand profiteerde vooral haar zwakbegaafde dochter van de aanwezige centen. De dochter werd behandeld als een prinses. Haar pleegzoon Bert had het echter zwaar te verduren. Hij moest alle klusjes opknappen die zijn pleegmoeder in het hoofd had en hij moest dat doen op de manier die haar aanstond.
Dus begon Bert Met Het Ei de dag met een bezoek aan bakkerij Do Schat voor een halfje wit of bruin, al naar gelang De Meisjes wensten. De bokser, een uur tegen de wind in stinkend, ging steevast mee. De eerder genoemde jongste dochter had rond acht uur altijd dezelfde missie en stond vaak met Bert in de rij.
“Stakker van een dier, en stakker van een Bert.”
De kleine meid was ervan overtuigd dat de hond een zeer menselijke eigenschap bezat:
“Pas op”, zei ze tegen iedereen, “niet roddelen over andere mensen, hoor. De hond hoort alles en vertelt alles door.” Het meisje was zeer beducht voor de bokser.
Elke dag ging Bert ook langs de groenteman en haalde daar elke dag aardappelen en prei. Daarna kon de slager bezoek van Bert verwachten. Hij kocht daar voor kapitalen aan vlees. Daarnaast was Bert buiten te zien als hij het bestek moest poetsen. Met zijn rossige haar rond die nooit slinkende buil zat hij dagelijks voor de huisdeur, met de besteklade op zijn knieën en het busje zilverpoets naast zich. In alle jaargetijden die Nederland heeft te bieden – lauwe regen, warme regen, koude regen en sneeuw – zat Bert Met Het Ei op de stoep het zilver poetsen. En ook moest hij, weer of geen weer, buiten de was doen voor het hele huishouden. Achter in de tuin, die door schuttingen een binnenplaatsje was geworden, in een grote houten tobbe. Moeders was dan gewoon om zonder veel plichtplegingen haar directoire uit het slaapkamerraam te gooien:
“Hier, Bert, vangen.”
Het werkse leven van Bert speelde zich verder af achter de geraniums en gordijnen van huize De Meisjes. Wat hij dan zoal deed bleek bij de keren dat de woninginrichter langskwam. Ze zagen Bert altijd zitten op een stoofje in de steenkoude keuken. Aardappels schillen, dezelfde die hij ‘s morgens bij de groenteman had moeten halen en die hij ‘s avonds moest vermalen, drijvend in de vette jus, gemaakt met een heel pak boter. Dat had hij hard nodig, vond moeder De Meisjes, voor zijn zware programma overdag. Want terwijl Bert boodschappen en klusjes deed, kwam mevrouw De Meisjes alleen buitenshuis om nieuwe meubeltjes uit te zoeken bij de Woninginrichting. Dan kon ze weer even in de buurt zijn van de knappe stoffeerder die er werkte. Ze had al die tijd een oogje op hem en misschien was dat wel de enige reden voor haar klandizie. Terwijl zij futiele pogingen deed om zijn liefde te winnen, haalden de stoffeerders weer nieuwe bestellingen voor Commissie De Meisjes binnen.
Plastiek van E. Dodeigne, geplaatst 10 juli 1980
Op een kwade dag ging de Jamkoker dood. Hij viel dood neer na een hartstilstand. Paniek. Het hele huishouden (op de hond na) raakte zo in verwarring, dat ze naar het medicijnkastje snelden en handenvol van elkaars medicijnen naar binnensloegen: de pillen voor het zwakke hart van de Jamkoker, de kalmeringsmiddelen van Moeders, die tegen epilepsie van de dochter, de oogdruppels van de Blinde Fotograaf, bloedverdunners en bloeddrukverlagers, de hele bliksemse boel slikten ze door elkaar naar binnen. Het gevolg laat zich raden: de hele familie volgde de Jamkoker naar het ziekenhuis (ze waren erg aan elkaar gehecht) alleen lag Jamkoker in het mortuarium en de rest op de Intensive Care.
Kort na hun ontslag uit het ziekenhuis zijn ze verhuisd naar het voormalige dorp Vreeswijk, nu opgenomen in Nieuwegein. Weer later zouden zij zijn verhuisd naar Nigtevecht. Verder is niets meer van het huishouden vernomen. Wel is bekend dat de bokser inmiddels het leven gelaten heeft, eindelijk verlost van het parfum waar zijn gevoelige hondenneus gek van geworden moet zijn.
“Een vreemd stel mensen”, vindt meneer, “Maar, het was een goeie klant.”
In een punt tussen twee kanalen en van de beruchte wijk Kanaleneiland gescheiden door de uitvalsweg naar het westen, ligt de woonwijk Oog in Al. De rondweg heeft een brede middenberm met hoge bomen en een mooie beeldengroep: “Drie Gestalten.” Drie mistroostige klompen steen die doen denken aan regen en die luisteren naar gefluisterde geheimen uit de bakstenen muren van het dorp Oog in Al.
– Dit verhaal door palescue is op 1 februari 2004 verschenen in e-zine Writer’s Block. Voor deze versie is het behoorlijk geredigeerd en aangevuld met nieuwe Keiharde feiten. – IP Fisher, 30 mei 2013.
Dat las ik vanmorgen op het perron: een poster van het Nederlands Danstheater. En het is van een saaiheid die me inspireert. Ik wil het dan ook gaan hebben over enthousiasme.
Het woord Enthousiasme is afkomstig uit het Grieks en betekent letterlijk zoiets als ‘de god van binnen.’ In het Duits is het woord ‘begeisterd’, ‘van de geest voorzien.’ Enthousiasme gaat dus om de geest, de ‘spirit’ die doet leven. En dan bedoel ik niet de spiritualiën. Die maken de tongen los. Er komt wel leven in de brouwerij en alle problemen lijken vloeiend op te lossen, maar dat is schijn. Een nare eigenschap van problemen is namelijk dat ze kunnen zwemmen.
De begeestering die ik bedoel, de juiste spirit, geeft de mogelijkheid van morgen. Zonder enthousiasme kom je eigenlijk je bed niet uit, en als dat is gelukt wil je er eigenlijk alleen maar weer terug in. Daarom zeg ik: enthousiasme is de brandstof van elke onderneming – zowel op persoonlijk vlak als in een organisatie als, bij voorbeeld, deze. Zonder enthousiasme kom ik niet vooruit, blijf ik liever ondergronds en zal zeker mijn kop niet boven het maaiveld uitsteken.
Toegegeven: veel werk in onze branche heeft te maken met discipline en procedures, het Straight Through doorpompen van grijze dataklonten. Maar discipline is niet voldoende als brandstof voor een onderneming. Gezien de overheersende Nederlandse mentaliteit is het niet overbodig dit even duidelijk te stellen. Hier heerst immers de mentaliteit van meer transpiratie dan inspiratie. Maar de inspiratie, vrije geest, betekent het onderscheid tussen mens en dier. Zij vormt de zin, en motor van ons bestaan.
Alleen als je ‘begeesterd’ bent zit er zin in de acties – al is het maar in die zin dat je er zelf zin in hebt, en er de zin van inziet.
En dat straalt onontkoombaar uit naar de omgeving, naar je groep, je afdeling en dát is de manier waarop vooruitgang ontstaat: met een motor van gedeeldenthousiasme.
Zo geeft de geest licht, en wordt tegelijk het leven lichter in gewicht.
I. P. Fisher
12sep07/23mei13– Oorspronkelijke notitie voor een korte presentatie om medecursisten enthousiast te maken als onderdeel van een bedrijfstraining met vergeten doel.
Verena Blok studeert deze zomer af aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. Voor Artishock maakt zij vooraf een speciale editie van haar eindexamenproject “If it only were summer” (“Was het maar zomer”).
“Voor Artishock gebruik ik een kleine selectie om de keuze nog scherper te maken. Omdat het zo’n grote ruimte is heb ik een maquette gemaakt om het geheel mooi in te delen. De officiële eindexamenexpositie wordt heel anders en na de zomer ga ik een fotoboek van het hele project maken.”
“Ik ben geboren in Soest en heb nog een paar jaar in Californië gewoond, toen weer in Soest en na de middelbare school in Den Haag . Mijn moeder is Pools, mijn vader Nederlands en ze kochten op een goed moment een stuk grond in Polen om daar een zomerhuis te bouwen.
Daar, dus. Klik om te vergroten.
Daar, in Mazury, of de Masuren in Oost-Pruisen, bracht ik dus mijn zomervakanties door. Het is een prachtig gebied met 2000 meren en nauwelijks toerisme. Aangezien ik enig kind ben, trok ik veel op met de kinderen uit het dorp. Dit project gaat over een meisje, Natalia, dat ik zo, via haar broers heb leren kennen. Toen was het nog een peuter, nu is ze twaalf jaar en zien we elkaar als zussen. De titel van het project verwijst naar de zomers die ik daar doorbracht en het verlangen van Natalia naar iets anders, iets beters. Het is het verhaal van Natalia, en mij, en haar gezin, en de band die we hebben met die plek.“
Op je site zag ik vooral winter foto’s. Je bent er dus ook buiten de zomervakanties geweest?
“Ja. Ik fotografeer vanaf mijn zestiende. Sinds anderhalf jaar ben ik intensief bezig met dit project en kom ik er vaker, door het jaar heen. Ik kom er net vandaan en heb foto’s gemaakt, die nog niet op de site staan, maar wel op de expositie komen.”
Het gezin bestaat uit een vader en vier zonen, de oudste is rond de twintig jaar. De moeder deed vorig jaar een zelfmoordpoging en ligt sindsdien in coma. In de fotoserie speelt zij geen grote rol. “Nee, daar praten ze ook niet veel over. Dat zal ook wel met de cultuur te maken hebben…ik heb haar nooit veel gefotografeerd, was altijd meer bezig met haar kinderen. Maar ze was een goede vriendin van mij en had een nauwe band met haar dochter. Er komt wel een foto van haar, zij hoort in de serie.”
Een droevig verhaal.
“Nou nee, ik zie er veel hoop in. Natalia heeft veel tegenslagen en het leven is niet makkelijk in een afgelegen dorp met 90 inwoners en strenge winters, veel moeilijker dan voor jongeren hier, maar ik bewonder hoe zij zich staande houdt, en hoe het gezin met elkaar omgaat.Maar uiteindelijk gaat het om de foto’s – en die plek, die mensen, zijn heel fotogeniek.”
“Mijn foto’s lijken wel heel toevallige momentopnamen, maar ik ben een scenarist. Ik wil het precies zo vastleggen als ik het wil, niet per se zoals het was. ik ben niet echt een perfectionist, alleen in mijn fotografie. Daarin kan ik niet tegen de chaos van het moment. Ik neem die realiteit als uitgangspunt, blijf dicht bij mijn onderwerp, de menselijke verhoudingen, maar esthetiek en gevoel voor kleur zijn voor mij ook heel belangrijk. Dat schept rust in de beelden… de serene omgeving helpt daarbij. Het landschap is mijn studio. Mijn beelden hebben ook wel wat filmisch. Eigenlijk ben ik een soort romanschrijver. Je weet niet wat er echt gebeurd is en wat niet.
De expositie wordt geopend op zaterdag 1 juni, 20:00 uur en is te bezichtigen tot en met 19 juni in Artishock, Steenhoffstraat 46, Soest. De vaste openingstijden zijn: woensdag- en vrijdagochtend van 10.00 tot 12.00 uur;maandag- en woensdagavond van 19.15 uur tot 20.15 uur. Ook is het mogelijk een telefonische afspraak te maken met huismeester Semmy Prinsen (06 2558 6354).
Voorafgaand aan genieting van de hoofdtekst wordt u namens de schriftsteller recht hartelijk aanbevolen deze link en deze hierte beklikken met muis en Ctrl-toets gezamenlijk. Vergeet u daarbij niet de bij de computer behorende, juist aangesloten en correct ingestelde geluidsrandapparatuur te laten functioneren. Gelijktijdige beluistering van beide, aan de links onderliggende geluidssporen zal tijdens lezing van de hieronder geplaatste paragrafen in behoorlijke mate bijdragen aan de totale beleving en verwerking van het beoogde product. Veel dank en genot gewenst in het vooruit.
Auto in, radio aan.
…schlager. Seek, zappen op de radio, zoek het volgende FM-station…en ja hoor, daar hebben we die paardelullen van Genesis weer…seek…en daar die ene paardelul, die solo ging. Kom hoe heette… Seek… Phil Collins…nu het overstuurde nepgeschreeuw van Nickelback. Stembandgekots…Seek… Gepraat. Even op de zender laten staan, kan goed zijn. Die Duitsers kunnen goed praten. Maar nee, nu komt een flauwekul belspelletje waarbij net zo serieus, hoog-monotoon gesproken wordt…Geil… als, zeg, bij een essay over de erfenis van het nationaal-socialisme… Seek… DLF. Die blijft de komende paar honderd kilometer opstaan, en gaat in Nederland automatisch over op Radio1.
Deutschlandfunk. Honderd procent gepraat en alleen serieus gelul, nul flauwekul. Dus geen stoplapje muzak of reclames rond de hoofdpunten van het nieuws en het weer, maar keihard doorgaan, van het ene naar het andere loodzware item. Inderdaad een oeroude joodse psychiater over de erfenis van het nationaalsocialisme in de nieuwe landsdelen, een beschouwing over Monet of over Turkije en de EU. Achtergrond. Recensie. Opinie. Aan de microfoon zijn uitsluitend hoogkwalitatief stemmen die uitstekend verstaanbaar Hoogduits spreken. (Halfzwitsersgejodel uit Beieren, het Noordelijk taalgehakt of pruttelend Westpools kan ook leuk zijn, maar mooi Duits is Hoog Duits. Zeg ik) Deutschlandfunk blijft opstaan, van Midden Duitsland tot over de grens bij Winschoten.
Rijden “naar het einde van de nacht”. Links zwarte bomen. Rechts zwarte bomen. Zwarte weg voor mijn zwarte banden, zwart bos voor de bomen. Deutschland klinkt als een auto. Niet zoals de mijne maar een nieuwe, een auto met Vorsprung durch Technik. Das Auto. Wir leben Autos, zegt een derde groot merk. Duitsland klinkt als een auto. Een nieuwe auto met nieuwe banden. Schoon, en alles doet het…zoevend gaat het met gezwinde spoed over de brede autobaan in dé auto (zwart of zilvergrijs) van roestvrij droomstaal. Groter. Beter. Klaar.
…Duitsland, de Duitse Gestalt… wat moet je er verder over zeggen?… Raststӓtte 1500m. “Nee, dank u, alles onder controle.” Totale Kontrolle. Twee woorden die Duistland wel aardig typeren: totaal, honderd procent, doorgaan tot het laatste fluitsignaal, bij voorbeeld…en controle, de route van A naar B zal stap voor stap, minuut voor minuut zijn gepland. Ik woonde eens een presentatie bij van een Amerikaans softwarebedrijf wat een programma verkoopt waarmee de handhaving van beleggingsvoorschriften wordt gemonitord. Ze leverden ook aan Duitse bedrijven en waren daar trots op, want “The Germans, you know, they love rules.” Toch denk ik dat de Amerikanen minstens net zo bureaucratisch zijn, dat land is behept met een ferme formulierenfetish. Stempelen maar…In Duitsland heb ik wel mijn stempelverzameling fors uit weten te breiden…ook doordat ze buiten gebruik raakten,daar zijn ze er, net als in Nederland overigens, inmiddels ook wel achter dat bureaucratie prima valt te verergeren zonder papier. Digitaal kan het ook, en groter, beter…
Van de geplande route wordt niet afgeweken. Als het ene programma onderdeel tot 15:20u. duurt, dan stopt het ook op die tijd en als daarna een informeel samenzijn is gepland, dan blijft ook iedereen aanwezig om in de voorgeschreven tijdsspanne gezellig te doen. Op de plaats rust met een glas bubbels losjes tussen twee vingers…maar gezellig? Ook in de omgang is Men schoon en netjes…schon nett…best aardig. Correct. Beleefd maar niet vriendelijk, en daarin precies andersom als veel andere Europeanen, neem de Ieren…doorgaans heel vriendelijk maar bepaald niet beleefd.
Die, ietwat benauwde, beleefdheid, die stok die in de reet van veel Duitsers lijkt gestoken, tot de kruin aan toe, kon best nog wel eens een erfenis zijn van de oude Spieβbürger in de Duitse genenpool. De Spieβer, of Spitzbürger, spitsburger, is een ‘bourgeois’, de denigrerende benaming voor een burgerlijke, bekrompenpersoon – mentaal star, meteen uitgesprokenovereenstemmingmetsociale normen enafkeer van verandering. Is dat nu zo typisch Duits? Dat typeert de burgers overal ter wereld en vaak is dat maar goed ook…”I’m a law abiding, god-fearing citizen and proud of it” hoor ik nóg een man met lange, knauwende stembuigingen zeggen in een documentaire van jaren geleden. Na zijn uitgesproken gehoorzaamheid aan de (belasting) wetten en de vrees voor God kwam wel een fors kritiekpuntje op de toenmalige president. Ik ben vergeten waar dat precies over ging, maar de maatschappij hangt nu eenmaal aan elkaar van geschreven en ongeschreven regeltjes en de hoop dat onze God ons de juiste beslissingen ingeeft – anders rest ons de totale oorlog van allen tegen allen.
Gezien de toon en inhoud van veel praatprogramma’s en documentaires op de Duitse tv lijkt er nog wat anders ander de hand dan burgerlijke gehoorzaamheid. “Don’t mention the war”[1] – in het Duitse publieke debat echter wordt de oorlog en het hele zwarte hoofdstuk van Damals uitgebreid besproken. Vaak, lang en diep wordt de nationaalsocialistische maatschappij en de mens daarin ontleed…en het effect op de volgende generaties.
“Ja!”, schreeuwde het volle stadion als uit één mond…en de huidige Duitser schaamt zich daar nog steeds voor. Schaamt zich diep…totaal, voor de medeplichtigheid van vrijwel iedere burger aan de iconische slechtheid van de nazitijd, die afbraak van ‘beschaving’. Hoe konden we met zijn allen zo meegaan in het uitleven van zo’n entartete psychologie? En alhoewel de orde van de dag in de Duitse politiek harde discussies kent (maar wel met substantie, het gaat tenminste ergens over), lijkt het me of iedereen de gedachte in zijn achterhoofd heeft: laten we het vooral netjes houden. Niet veroordelend, objectief.
Laten we de procedure goed volgen, naar letter en geest, voordat Het Beest weer losbreekt. Je weet maar nooit…
Ik heb een tijdje in Duitsland gewoond en gewerkt en veel op en neer gereden naar Nederland…een hoop geleerd. Zoals…dat je niet met 150 kilometer per uur van baan moet wisselen als je een bocht vergaf maakt en ondertussen een sjekkie draait en/of een sms’je stuurt, want voor je het weet word je rechts ingehaald door zo’n glanzende bolide met knipperend grootlicht… dat ging nog maar net goed. Ik heb ook geleerd dat het een vooroordeel is dat de Duitsers geen humor hebben. Echt waar, ik heb een aantal zeer welsprekende, ironische voorbeelden gezien van ongeëvenaarde, droogheid. Ik vertelde een keer over de positie van Geert Wildersdie men in Nederland niet kon of wilde, niet mocht of juist moest vervolgen voor racisme. “Tut-tut-tut,” zei een collega toen ik mijn handen wanhopig, een óók met een zekere schaamte in de lucht gooide, “en we we hebben indertijd toch zó het goede voorbeeld gegeven, met aanschouwelijk onderricht.”
Duits gestalte
Zwart. Hout. Droomstaal.
Steil. Murmelende bron in duister woud.
Meer heuvels dan dalen.
Groter. Beter. Klaar.
Totale. Controle.
Grondig steentje op stapje
gepoetst en gestapeld. Afgestempeld
onderschreven.
Natuur. Steen. Roest. Vrije Rijn.
Duchtig in vorm,
terugblijvend hard
en fijn beleefd zijn
(tot op de avond boeren zwijnen zijn
en bier nog laat de wijn leest)
I.P. Fisher
[1]Hier wilde ik een hyperlink naar de beroemde aflevering van Fawlty Towers insluiten. De BBC heeft hier een stokje voor gestoken. John Cleese zal vast nog wel ergens te vinden zijn, maar ik heb nu geen tijd om verder te zoeken.
“Hij ontleedt eerst haar leven. Dan ontleedt hij haar levend…als een slager een kip of kalkoen”
“Steeds vaker, steeds verfijnder” “Ik wil de beelden van alle bewakingscamera’s” “We trekken alles na – van de slachtoffers en van de dader” Niets. Een spoor van doodlopende wegen. “Er moet een verband zijn”
“Hij laat tekens achter… alles is uiteindelijk op jou gericht”
Een andere naam.
“Hij zal op dit moment weer een slachtoffer hebben gemaakt. We weten alleen niet wie”
Ringtoon. “Hallo…”
(Volgt: Confrontatie en ontknoping: moordenaar vermoord. Kus. Reclameblok.)
Uiteindelijk zijn er twee soorten problemen: geld en liefde.
Ik heb wel eens horen zeggen dat geld een vorm van energie is die zich ook gedraagt als een soort liefde. Dan zou er maar één probleem zijn: energie, waaronder begrepen ook liefde en geld. Ik vind dat te generaliserend. Meestal zijn ze niet verbonden. Veelal jagen mensen één van beiden na en verwaarlozen dan het andere. De liefdeloze rijke Scrooge versus de arme heilige Moeder Theresa. Sommige mensen zijn zo arm dat ze alleen maar geld hebben, andere zijn de koning te rijk met een goed gevuld hart.
Heb je een probleem met allebei, dan heb je een dubbel probleem. Liefdesproblemen los je niet op met geld. Doe je dat wel, dan heb een dubbele moraal. De liefde wordt verziekt en je geld ben je kwijt.
Aan de andere kant kunnen geldproblemen, net als ziekte, tot op zekere hoogte oplossen in liefde. Liefde maakt rauwe bonen zoet en als je van elkaar houdt kan je leven van de wind in een bouwval en je ondertussen wanen in een paleis, de buik vullend met vlinders.
Gezondheid? Ziekte is vaak een kwestie van armoedige omstandigheden en vooral de genezing is vaak een kwestie van geld. Vermogende mensen zijn minder vaak ziek en hebben makkelijker toegang tot medische zorg. Ook kan een gebrek aan liefde ziekte veroorzaken. Zuigelingen die alleen maar voedsel en warmte krijgen, sterven er zelfs aan, heb ik ooit gelezen. In een liefdevolle omgeving word je minder gauw ziek en sneller weer beter (er is vast een wetenschappelijk onderzoek wat ook dat ondersteunt).
Goed beschouwd is ziekte voor een volwassen mens pas echt een probleem als hij of zij niet liefdevol wordt verzorgd. En als je niet beter word, ga je dood. Het is dus een afgeleid probleem. Uiteindelijk ga je toch dood, en hoe groter de liefde voor het leven, hoe groter de pijn om te gaan. En de grootste liefde is ongrijpbaar als de Dood.
I.P. Fisher (Txt: eind maart 2012, aldus 24 DEC 2012. Pic: 25 OKT 2012)
Niet voor niets heeft elk politieteam grote aandacht voor auto’s. Daar kan de recherche wat mee. Een auto is herkenbaar, weet wat…een auto laat sporen na in de herinnering van mensen, rubber banden en kassa’s en loopt sporen op, door het gebruik ervan.
In 2010/2011 werkte ik eventjes verderop en reed elk weekend naar de thuisbasis, vrijdag terug, zondag heen, elk weekend elf- tot vijftienhonderd kilometer extra op de teller van een Citroën Xantia die er al drieëneenhalve ton op had staan toen ik hem kocht. Een tweeliter diesel stationwagen, blauw, met kenteken 24-FH-SR.
Als auto’s konden praten, had deze auto heel wat te vertellen – alleen de achterbank al. Alhoewel het mijn gewoonte is lege pakjes over mijn schouder te gooien richting achterklep, verzamelde zich ook veel zooi in de footwell, hoeheethet, de voetenruimte voor de passagier naast de bestuurder.
Op 2 januari 2011, ik zat vast vol goede voornemens, maakte ik de inventaris op van de vuilniszak die was gevuld met wat achterbleef onder het dashboard kastje na een aantal ritten:
*2 goudkleurige plastic dekseltjes voor kartonnen koffiebekers met ingeprent Dallmayr logo
*1 witkleurig plastic dekseltjes voor kartonnen koffiebekers, merk Polarcup HSL 80 en opschrift “Hot Contents”
*2 lege, gedeukte blikjes Go Fast! ® 250 ml energiedrank – “Stronger for longer”
*1 leeg blik Lo-Carb Monster 500 ml energiedrank – “Unleash the Beast”
*1 kartonnen koffiebeker, wit, oranje en rood met opgedrukte foto van koffiebonen en “KoffieKracht meter” met merk Deli2go – “UTZ Certified Good inside TM”
*1 kartonnen koffiebeker, blauw en wit,met merk LavAzza – “Express yourself. Caution: Contents are hot / Attention: Boisson Chaude”
*1 kartonnen koffiebeker, bruin, wit en blauw met opgedrukte tekening van koffieplukkers en koffiedrinkers met ober – “Entdecken Sie Dallmayr Spitzenqualitt, seit 1700 in München / Discover Dallmayr premium quality, since 1700 in Munich.”
*1 kartonnen koffiebeker, rood en wit met opgedrukte Kersttekening: rendieren, dennebomen, sneeuwkristallen, merk Wild Bean Cafe TM met opschrift “UTZ Certified Good Inside” en de waarschuwing met symbool van dampend bekertje “Heet / Heiss / Chaud / Hot /Goracy / in het Russisch.
*1 Snickers 2 pack snackreepwikkel 2 x 40 g – tenminste houdbaar tot 16-06-11, 202 kcal per stuk. Fabriek: Mars Nederland BV, Veghel (NL)
*2 Corny Free Choco wikkel – 65 kcal pro Riegel. Fabriek: Schwartauer Werke, Bad Schwartau (DE)
*1 bananenschil met sticker “FairTrade, Max Havelaar FLO-ID 5138”
*1 afgescheurd hoekje van een verpakking blauwe Fisherman Friend Original
*1 lege PET fles 0.5l., merk Pinar, Dogal Mineralli Su / Natural Mineral Water, gebotteld in Sakarya, Turkije, THT 19/08/11, met sporen van hervulling met kraanwater
*1 lege PET fles 0.5l., merk Chaudfontaine, Thermale bron, Bruisend natuurlijk mineraalwater, gebotteld in Chaudfontaine, België door Coca-Cola Enterprises, THT 30NOV10, gevuld geweest met kraanwater uit Wiesbaden (DE), Haren (NL) of Soest (NL). De beide laatste plaatsnamen komen ook voor in Duitsland maar de bestuurder is hier nooit aangetroffen
*1 halflege PET fles 0.75l., merk Spa Reine, Natuurlijk mineraalwater, gebotteld door Spa Monopole NV, Spa, België
*1 kartonnen parkeerticket van Q Park Lilien-Carré (Wiesbaden) nr. 956050 met op de achterkant reclame voor het reataurant van IKEA Wallau, Ein: 14.12.10, 09:38:25, Bezahlt: 14.12.10, 20:26:18
*1 kartonnen parkeerticket van Q Park Lilien-Carré (Wiesbaden) nr. 321335, Ein: 16.12.10, 14:26:56, Bezahlt: onleesbaar door waterschade
*1 kartonnen parkeerticket van Q Park Lilien-Carré (Wiesbaden) nr. 964313, Ein: 23.12.10, 09:29:44, Bezahlt 23.12.10, 23.12.10, 18:18:32
*1 papieren parkeerticket van TMC Taxameter Centrale B.V., nr. 2211, parkeertijd eindigt VR15:05 24/12/10, € 0,70
*1 papieren parkeerticket van TMC Taxameter Centrale B.V., , Groningen, nr. 2097, parkeertijd eindigt 04, 16:11, 30/12/10 , € 2,00
*1 papieren parkeerticket van TMC Taxameter Centrale B.V., , Groningen, nr. 2097, parkeertijd eindigt 01, 17:04, 27/12/10 , € 2,00
*1 Lebara ® Mobile Prepaid opwaardeerbon van € 10,00, serienummer 18212445, uitgifte: 29-12-2010, 21:46 u bij Esso Amersfoort, terminal: 01077511, Verkoper: 2358
*1 Lebara ® Mobile Prepaid opwaardeerbon van € 10,00, serienummer 0006001101546881, uitgifte 22-12-10, 22:58:46 bij Esso Station Michael Leimer, Bundessonderstr.-Westseite 65191, Tel. 0611-551762,Termijnal 28691328, Bediener ID: weer een reeks cijfers plus een Super Code met nog meer cijfers waarmee op www.e-va.com“ein tolles Produkt”kan worden uitgezocht. Jaja.
*1 Lebara ® Mobile Prepaid opwaardeerbon van € 20,00, serienummer 0000001101565128, uitgifte op hetzelfde adres en zelfde terminal op 13.12.10, 22:52:04
*1 Lebara ® Mobile Prepaid opwaardeerbon van € 20,00, serienummer 000000110567670, weer op dezelfde terminal uitgegeven op 20.12.10, 21:42:20
*1 Lebara ® Mobile Prepaid opwaardeerbon van € 10,00, serienummer 0000001101546457 op dezelfde terminal uitgegeven op 18.12.10, 21:39:27
*1 Lebara ® Mobile Prepaid opwaardeerbon van € 10,00 van een ander afgiftepunt: GPRS Terminal Alphyra Benelux, Term.nr. 28690518, in Nederland, op 12.12.10, 08:08:00
*1 langwerpige papieren broodzak van bakkerij Kemps waar 2 Seelen in zaten – “Tütenweise Leckerbissen / Jeden Tag neu genissen”
Zo, opgeruimd staat netjes, en u weet nu vrij precies wat ik deed in december 2010.
– tunir dechargé d’un ego . Veuillez agréer, Seigneur
ce, mon vide , et me remplir de
Toi-même – Ta Lumière, Ton Amour, Votre
Vie – ce que vos Dons précieux
rayonnent à travers moi et peut le calice
de mon cœur à débordement dans
les cœurs de tous ceux avec qui je
entrer en contact ce jour-là
leur révélant
la beauté de
Votre Joie
et l’
Unité
et
la
sérénité
de Ta Paix
qui est indestructible
Opmerkingen:
– Thee / Thy = U / Uw in ouderwetse, eerbiedige vorm. Eigenlijk is het ‘Gij’ in het Nederlands. Met ‘Uwe’heb ik dat benadert, verder de moderne U-vorm aangehouden. Translation to English : unknown
– Een ‘vessel’ is zowel een vaartuig als een vat. Ik heb het beeld van een scheepsruim genomen, als ruimte die geleegd (gelost, verlost…) en gevuld kan worden.
Vertaling naar het Engels : onbekend.
Traduction a anglais : unconnu
Vertaling naar het Nederlands en Frans : I. P. Fisher (i.s.m. Google :-))
Translation to Dutch and French : I.P. Fisher (and Google :-))
Traduction a Neerlandais et Français : I.P. Fisher (et Google :-))
Wilders twittert weer eens wat en vergat naar de kapper te gaan
zijn haar groeit grijs uit
Den Haag (eind november 2011 – autumn going on winter)
de enige plek in Nederland die eruit ziet zoals we vroeger dachten dat het er in 2000 uit zou zien:
vier-hoge fly-overs van wegen die door gebouwen lijken te gaan en veel slank spiegelende gebouwen
een spoorlijn in metalen netkous waar de tram pas na miljoenen sneller dan stapvoets doorheen kon rijden terwijl dit gebouw voor tweederde leeg staat
dat hadden we toen niet voorzien
fascisme was iets van een paar boerenpummels die achter Glimmerveen aanliepen
geen partij die de dienst uitmaakt
en terwijl toen een andere boerenpummel – Teus van Ginkel – de held van het dorp werd door ‘m op zijn bek te slaan zou ik nu om deze zin al kunnen worden aangeklaagd voor smaad, bedreiging en demonisering van
het slechtst gekapte product van de democratische klucht in het land waar over de blanke top der kruinen
wel veel wind wordt gemaakt maar geen hoge bomen boven het maaiveld uitkomen
hoe dunner de draad
hoe groter de knoop
mensen in gelukkige ontevredenheid
slaap en mist in de ochtendspits
de vogels moeten harder zingen om elkaar te vinden
smetvlees voor het koelvak
zie je aan me hoe ik aan je denk ik denk het niet
je zwijgt me
ik hou van jou als de muis van de kaas
ik hou van jou als de kat die van huis gaat
in het donker
hij heeft bruine schoenen aan onder zijn pak
zij heeft een bol voorhoofd en een nieuw mobieltje
ik zit stil voor een scherm en typ cijfers en letters
dat is werk
ik zit stil voor een scherm met pratende hoofden en moorden
They pay me not to come home Keeping me stoned I won’t run away They say it’s easy to get Stuck in this town Just like Joan You know I gave it all up for the stage They fill my cup up in a cage It’s nobody’s business but mine when I’m low To hold yourself up is not a crime here you know At the end of the world
And I kick my foot at the lights I breathe it in all night There’s a light on a canvas tree And money from home supporting me They pay me not to come home I won’t eat crow I’ll stay away And though all roads will not lead you home my girl All roads lead to the end of the world I sewed a little luck up in the hem of my gown The only way down from the gallows is to swing And I’ll wear boots instead of high heels And the next stage that I’m on it will have wheels
Het ziet er niet uit zoals ik wilde maar de mogelijkheden van Blogger, of (ahum, rochel rochel) mijn eigen vaardigheden ermee zijn ontoereikend. Niet elke nieuwe plaat verdient veel aandacht en ook niet elke tekst van Tom Waits is het vertalen waard. Maar dit is de moeite waard…
Kunstwerk van voetkoffers en gedicht,
Martini Ziekenhuis, Groningen (*)
… en ergens ben ik het er ook mee eens dat je Nu moet leven, “in het moment”, en dat iedereen even de tijd, nee, het Nu moet nemen om geconcentreerd te gaan luisteren naar de nieuwe cd’s van Spinvis en Tom Waits – bij voorbeeld. Maar daar ga je al, muziek, alle podiumkunsten, bestaan alleen in de tijd.
Aan de oevers van de tijd,
vertaalde Erik de Jong in een Spinvislied op zijn verleden CD. En daar moeten we het maar mee doen, meer is niet mogelijk Een gebouw, een foto, een landschap komt dichter bij de vastlegging van het nu… en dan nog: de foto eist belichtingstijd, het gebouw onderhoud, het landschap een wolk die overdrijft en het kantelende licht van de zon die onherroepelijk opkomt en weer ondergaat terwijl de boer… zijn beide zegeningen telt.
Onderwijl
stroomt het water onder de brug door, en niet alleen het water. Ook zonder druk is alles vloeibaar en is dat Alles in elk moment uniek en kunnen we maar één kant op, immer gerade aus. Zonder een volgende stap, zonder een volgende harteklop, zijn we hardstikke dood. Stilstand is achteruitgang – was het maar waar! Even een time out, tikkie terug, Undo en weer verder, verbeterd…. maar… is dat wel beter? Je kan niet van die mooie zonsondergang genieten zonder mee te maken hoe je daar, op dat moment, met die persoon bent gekomen en zonder er in een ander moment profijt van te hebben, in de vorm van ervaring, herinnering, groei…
En vanuit dat oogpunt is het “leven in het nu” een waardeloos advies, een modieuze stoplap uit de koker van navelstaarders. Ik weet, het zal wel goed bedoeld zijn, tegen het jachtige en oppervlakkige leven zonder reflectie…zeker in deze tijden van telefoon en stoomboot en zo meer, maar er schuilt ook een oproep tot bewuste domheid in. Het verleden is er niet voor niks, de toekomst ook niet, en we leven altijd, op elk moment, met één been in beide toestanden (en met hoeveel benen zijn nu helemaal gezegend?). Zonder de vorige stap stonden we niet hier en kunnen we ook de volgende stap niet zetten.
Goed, je bent een engel en kan vliegen. Het klinkt misschien raar maar ook dat…begint met babystapjes. Alleen een steen leeft in het nu en verbrokkelt zonder bewustzijn. Zelfs microben reageren op hun omgeving en we kunnen een voorbeeld nemen aan de bomen – dat we niet rond hoeven te rennen om bij te leren, sterker nog
Groei is niet gelegen in beweging,
vooruitgang zit niet in verplaatsen.
groei is de plek die je bent vergroten
De hoogte in en in de breedte, rondom
de wereld elk jaar weer een beetje weidser
zien – zijn – worden – blijven
I.P. Palescue
13nov2011
(*) de tekst naast de koffervoeten tussen de roltrappen in het Martini:
Hobos are people who move around looking for work, tramps are people who move around but don’t look for work, and bums are people who don’t move and don’t work. I’ve been all three.[i]
“Ik was vier jaar oud toen mijn ouders uit elkaar gingen. Toen ik zeven was nam moeder een stiefvader in huis. Die ging ook weg, naar de oorlog, in Korea. Als kok. Toen hij terug kwam vond hij zichzelf héééle flinke jongen, die iedereen in elkaar kon slaan. Bij voorkeur mij. Zo was ik een keer in mijn kamer, ik was toen ongeveer dertien, en hij vond dat ik iets verkeerd had gedaan, ik weet niet meer wat. Hij kwam naar boven en duwde mij door het raam – wat gesloten was… Dus ik lag daar in de tuin tussen het glas in het gras en dacht maar één ding: ik maak die klootzak dood.
Dus de volgende dag is hij van huis en ga ik naar de slaapkamer van mijn ouders. Ik weet waar zijn pistool ligt: in de één, twee, drie, vierde la van boven, tussen de sokken. Ik pakte het en wachtte hem op…en terwijl ik daar zat te wachten, kreeg ik een openbaring. Ik hoorde een stem, en die zei: Steve, je kan hem nou wel kapot maken, maar daar schiet je niks mee op. Dus ik pakte een tas met spullen en ging op weg[ii].”
Onderweg doet hij hier en daar los werk, leeft op straat en speelt er naast zijn hoed voor muntgeld. En die instelling heeft ‘ie nog steeds. Vraagje: denk je dat deze man, Steven Gene Wold, dan klassiek viool speelt? Waarom niet? Waarschijnlijker is dat ‘ie blues speelt op een oude gitaar met drie snaren – en dat is dan ook het geval.
Magic Mojo: The Three-String Trance Wonder
Ik hoorde voor het eerst van Seasick Steve op een vrijdag. Het was weer een klotedag. Gelukkig had ik die avond mijn favoriete antidepressivum, het tv-programma TopGear. Het was een oude aflevering[iii] maar ik kende hem niet en lag na een kwartier onder tafel van het lachen en heb er nu nog lol van, dankzij de studiogast die een ronde rijdt in een redelijk geprijsde auto: een oudere man met een lange baard onder de kin, in werkschoenen en tuinbroek, met een John Deere petje boven olijke ogen. John Deere maakt vooral tractors en Steve (Chevrolet 1951), zei niet zozeer iets met het boeren te hebben, maar wel gek te zijn op het ploegen. Lekker voren in de aarde trekken, een echte hillbilly. Hij had iets bij zich, een soort gitaar. Een bezemsteel met snaren, twee wieldoppen als klankkast. “Het beste wat je kan doen met een Morris Minor” vond interviewer/presentator Jeremy Clarkson. Of hij een aardige tijd reed op het circuit weet ik niet, want ik zat al op internet.
Ik dacht dat hij het instrument als curiosum had meegenomen, speciaal voor het autoprogramma, maar het is één van de instrumenten die hij dagelijks gebruikt. Naast The Morris Minor Guitar speelt Seasick Steve op de Diddly Bow, een balkje met één snaar, waarschijnlijk ontwikkeld uit een Westafrikaans instrument en door de slaven in Noord Amerika geintroduceerd, dus een perfect vehikel voor de oer-blues. Het valt niet mee, een plank te laten swingen, maar het lukt hem. De withuidige Seasick Steve bespeelt ‘m met een metalen kokertje als bottleneck om zijn vinger – als een slide guitar – en perst er een geweldig opzwepend geluid uit.
Een derde gitaar van hem oogt redelijk normaal, maar afgeragd en met de verkeerde snaren op de verkeerde plaatsen. Het noemt zijn lieveling The Three-String Trance Wonder, een begeesterde gitaar:
“I got it from Sherman, who is a friend of mine down in Mississippi, who had bought it down at a goodwill store. When we were down there last time he says to me, ‘I didn’t tell you when you bought it off me, but that guitar used to be haunted’. I say, ‘What are you talking about, Sherman?’. He says, ‘There’s 50 solid citizens here in Como who’ll tell you this guitar is haunted. It’s the darnedest thing – we’d leave it over in the potato barn and we’d come back in and it would be moved. You’d put it down somewhere and the next morning you’d come back and it would have moved. When you took that guitar the ghost in the barn left’. He told me this not very long ago and I said to him, ‘Sherman! Why didn’t you tell me this before?’ and he said, ‘Well the ghost was gone – I didn’t want it around here no more!’” [iv]
Voor ritmische begeleiding heeft Steve The Mississippi Beat Box[v], een houten kistje waar hij de maat op meestampt. Dat zou genoeg zijn, maar meestal treedt hij op als duo, met een hyperactieve houthakker achter het drumstel wat is aangevuld met een authentiek gietijzeren koekenpan. John Paul Jones begeleidt hem tegenwoordig ook soms. JPJ was in een vorig leven lid van Led Zeppelin (met ook zo’n geweldige drummer) en is, voor zover ik weet, de enige bassist met een slide-bass. Hij speelt ook mee op de laatste CD, You Can’t Teach An Old Dog New Tricks. Zijn jongste zoon, met kortere baard, speelt tijdens optredens wasbord en aanvullende percussie en treedt anders op als Steve’s guitar-tech, hij reikt dus de juiste gitaarvorm aan voor het volgende nummer.
Stukje bio
Seasick Steve werd in 1941 of ’42 in Californië, USA geboren als Steven Gene Wold. Ergens in de jaren 50 springt hij op de trein en doet los werk tot in de zeventiger jaren. Hij treedt al vroeg op als muzikant en heeft ook bekende kennissen. Zo zeggen in de jaren 60 Janis Joplin en Joni Mitchell hem gedag op straat en doet Kurt Cobain dat in het Seattle van de late jaren 80.
In de jaren 90 werkt Steve ook binnen, als studiotechnicus. Op een gegeven moment gaat Steve naar Europa en is straatartiest in de Parijse metro.
Na tientallen verhuizingen vestigt hij zich in 2001 min of meer permanent in Noorwegen. Daar neemt hij met The Level Devils (Jo Husmo op bas en drummer Kai Christoffersen) zijn eerste CD op bij Bronzerat Records: Cheap, uit in 2004. Twee jaar later komt zijn eerste solo album uit: Dog House Music.
Leve de BBC. Een optreden bij Jools Holland op Oudejaarsavond 2006 betekent de doorbraak naar een groot publiek voor de man die dan al over de 60 is en in 2007 in Engeland wordt gekozen als Best Breakthrough Act. Hij speelt dat jaar op meer festivals in het Verenigd Koninkrijk dan welke artiest ook.
In 2008 toert hij over de wereld met drummer Dan Magnusson. Ze staan bij voorbeeld op Fuji Rock in Japan, het East Coast Blues & Roots Music Festival in Australië en op Roskilde in Denemarken. In september van dat jaar komt bij het grote Warner label zijn nieuwe CD uit met de geniale titelI Started Out with Nothin and I Still Got Most of It Left.
In 2009: meer optredens en een nieuwe CD, Man From Another Time. Voor de Australische tv grapt Steve dat ‘ie inmiddels een zijn eigen John Deere Model 60 tractor kan kopen.
In 2010 was Seasick Steve te gast in TopGear, waardoor ik hem in 2011 voor het eerst op de Nederlandse televisie kon zien. Hij was toen ook al te gast geweest bij De Wereld Draait Door.
De Benelux maakt nu ook kennis met Seasick Steve, op het grote podium van Rock Werchter en op het Lowlands Festival in Biddinghuizen. Leve de VPRO. Deze omroep nam dit optreden op en zette het HIER op het web: ruim 1 uur en 3 minuten genieten.
Komende maand, in november, komt Seasick Steve naar Nederland voor een serie optredens – die allemaal al zijn uitverkocht. We zullen het dus moeten doen met YouTube, en vooral de uitzending van VPRO’s 3voor12:
Lage Landen 2011
Twee mannen met baarden. Steve wordt begeleid Dan Magnusson, die zijn drumstel bijna aan gort mept tijdens het concert. Niet alleen de baarden doen denken aan ZZ Top. Bij ZZ Top waren de baarden meer een gimmick, maar ze tappen uit hetzelfde zompige vaatje Mississippi Delta waaruit stuwende blues over harde blauwe noten stroomt….ahum,sorry… Steve blijft zitten op een oude keukenstoel met zijn John Deere petje op, klep naar voren, halfje Jack Daniels onder handbereik, voor een uitzinnig publiek. Terecht, want het is een optreden met tig keer meer energie en drive dan, noem eens wat, die broekies van The Rolling Stones.
Je hoort en voelt dat het authentiek is. Hij is daar geweest, meerijdend op de goederentrein, afgewezen bij de missiepost toen hij om eten en een slaapplek vroeg. Net als John Lee Hooker, de doorleefde kreun met gitaar tot op het bot:
Lord have mercy…
I got ‘im so bad…
I wanna break down and cry.
Met de groove van een trekker die op rooie diesel door het land ploegt.
Energiek als een kudde bizons op hol door de prairie.
Rauw als de whiskey in zijn tuinbroek.
Maar noem hem geen bluesmuzikant, hij ziet zich als song and dance man, net als ruim honderd jaar geleden, toen de term blues nog niet algemeen was en rondreizende muzikanten songsters werden genoemd.
[ii] Seasick Steve vertelt graag verhalen tussen de nummers door. Deze versie vertelde hij, niet helemaal letterlijk, tijdens het optreden op Lowlands 2011.
[iii] die van 3 januari 2010 om precies te zijn. Seasick Steve was de laatste die dit reed in de foeilelijke Daewoo/Chevrolet Lacetti
…zo is kunst, anders dan het levende leven, nooit hedendaags. Wat je nu ziet is gisteren gemaakt – op zijn vroegst, want het destilleren van een kunstwerkje uit de werkelijkheid kost doorgaans meer tijd.
Duchamp’s pisbak Fontaine (1917)
Moderne kunstenaars spelen met de stilstand die inherent is aan kunst en proberen die [soms] te ontkennen, althans het leven en de tijd op te nemen in de kunst. Nu denk ik opeens aan die wilgetenen hutten die je soms in schooltuinen ziet staan. Meer algemeen: economische en ecologische ontwikkelingen hebben geleid tot technieken waarmee bijna-levende gebouwen worden gemaakt. Ja, architectuur kan ook de voorhoede vormen. Het is niet altijd de schilderkunst of muziek die de klok slaat.
Cloaca (2000): de ‘kakmachien’
Wim Delvoye (verblijf thans gerust enige tijd op zijn website, het is er goed toeven…), een vrolijk-geniale kunstenaar uit België maakt zoiets: levende kunst. Gisteren viel ik met mijn neus in de boter, dat wil zeggen, in het programma Goudvis op de zender Canvas wat een mooie documentaire over en met hem heeft gemaakt, die hier op het web nog is terug te zien.
In de traditie van DaDa, JaJa, Marcel Duchamp (vrede zij ook met hem) maar helemaal Nu, maakte hij bij voorbeeld de machine Cloaca: een serie verbonden vaten met chemicaliën die het menselijk spijsverteringsproces waarheidsgetrouw nabootst. Het eindproduct is levensechte stront. De bolussen worden, gevernist en in polyester gegoten, verkocht. Bij een tentoonstelling in 2000 nog voor 40.000 Belgische Franken, zeg 1.000 euro. Nu zal op veilingen een aantal malen dat bedrag worden geboden gezien zijn grote populariteit, in onder andere het kapitaalkrachtige China.
”Daarmee verwijst de Belgische kunstenaar naar de ready-mades van Marcel Duchamp, maar plaatst hij zich ook in de traditie van Piero Manzoni, de kunstenaar die veertig jaar geleden zijn ingeblikte poep als ‘Merda d’artista verkocht. “Door het vele experimenteren met verschillende conserveringstechnieken kwamen we erachter dat er in Manzoni’s blikken nooit echte stront gezeten kan hebben”, zegt Delvoye.
“Ik wilde Cloaca’s drollen graag in blikjes verkopen,
maar dat bleek onmogelijk. De blikken klapten stuk voor stuk open.”
De Cloaca is zo goed door het machinale, niet alleen de grote boodschap ervan, maar ook door het ontwerp. Hij is ‘mooi’, van zichzelf een installatie. De ingeblikte poep van Manzoni is eigenlijk niet meer dan een flauwe, provocerend bedoelde grap. De readymade van Duchamp is van een geheel andere orde dan de Cloaca. Ook revolutionair en grappig maar het is wat het is, meer niet. Dit ‘werk’ van Duchamp ligt meer in de lijn die later door Fluxus is doorgezet. Wat mij betreft is alleen de machine van Delvoye artistiek een stuk overtuigender dan het faecale werk van Fluxus’ Wim T. Schippers of Joseph Beuys. Hopeloos overschat…echt shit.
Zo’n zonnige zomerdag in een Drents dorpje.Norg. Zo’n overdekt terras met zo’n oudere man met zo’n vettige pantalon zonder vouw, opgehouden met bretels die vooral de buik in toom houden, met de huid van iemand die leeft op alcohol en halfrauw varkensvlees. Wij slenterden als geliefden langs en hij gaf ons commentaar op de liefde en het leven, met een tong die niet heel duidelijk viel door dialect en diverse versnaperingen, in een beetje verongelijkte toonzetting, maar spottend-hartelijk. We antwoordden op wat we dachten te verstaan. Nee, we komen niet van hier. Ja, we zijn een paar jaar samen. Toen zei hij een aantal keer: “De mooiste appeltjes liggen veur het raem, jaja, de mooiste appeltjes liggen veur het raem.” Wij dachten hem te begrijpen, knikten instemmend en zeiden “ja ja – nou nou” terug. De man verhief zich, stommelde het café-billiard binnen en wij liepen verder.
Prachtig – de mooiste appels liggen voor het raam.. .maar wat betekent het? We hadden spijt hem niet gevraagd te hebben wat hij precies bedoelde. We liepen terug. Helaas had meneer zijn zitting op het terras voor vandaag opgeheven.
We dachten aan een betekenis als: de mooiste zaken liggen voor het grijpen, onder je neus – als je ze maar wilt zien. Of: heeft het er misschien mee te maken dat we zichtbaar uit verschillende culturen komen? Dus dat het zou betekenen: het ziet er wel lekker uit wat je van ver haalt, maar je wordt er niet gelukkig mee – dat het onbereikbaar, achter het raam blijft? We hebben het die dag aan verschillende voorbijgangers gevraagd en later ook aan de ons bekende Drenten. Niemand had de uitdrukking ooit gehoord.
Google leek de uitdrukking wel te kennen, maar het streekwoordenboek waar het in voorkomt, is niet duidelijk voor gewone internetsurfers. In het “Woordenboek van de Drentsche Dialecten” door Dr. G.H. Kocks, staat onder het lemma ‘mooi’ de uitdrukking vermeld: “(Meppel) ironisch, versterkend bedoeld.” Okee, maar wat versterkt het?
Ik gokte dat de regionale omroep vast wel eens zendtijd zou besteden aan dergelijke Vragen van Luisteraars. En inderdaad, daar is een streektaaldeskundige: Fré Schreiber. Te zijner attentie stuurde ik een mail: weet u misschien wat deze heer op het Norgse terras bedoelde met zijn uitspraak?
Henk Jan Hector zag het bericht en stuurde het door naar Wiebe Klijnstra, Eindredacteur Varia, die het doorstuurde naar de deskundige die mij terugschreef:
“Moi ,
Letterlijk betekent de uitdrukking: Wie iets te koop aanbiedt, legt het zo voor het winkelraam, dat de beste kant zichtbaar is.
Figuurlijk: Men zorgt er wel voor dat men zichzelf of zijn zaak van de beste kant laat zien.
Want: Zolaank jongelu nog nait traauwd binnen, liggen mooiste appels veur t roam.
Wat zit er achter, of beter naast het stadion de Esserberg aan de gemeentegrens van Haren? Een grote bunker. En die bunker is het honk voor zowel de Wapenbroeders als een echte, hardcore motorclub, Northcrew.
De ingang van het oudste stadion van Noord Nederland ligt verscholen naast het Shell tankstation op de Rijksstraatweg, honderd meter van de grens met Groningen. Sportpark Stadion Esserberg huisvest de Groningse rugbyclub, een tennisvereniging en voetbalclub Be Quick 1887. Als je het parkeerterrein oprijdt ligt daar, weer verscholen, een groengeschilderde en rijkelijk begroeide bunker. Op de bunker een schild van de Bond van Wapenbroeders, vóór de bunker een steen met het logo van Veterans MC Northcrew. Wat is dit voor onderkomen?
Brothers in arms / brothers in bikes
Ondergetekende is op zijn achttiende officieel ongeschikt voor militaire dienst verklaard en kon al nooit met brommers overweg, laat staan een motorrijbewijs behalen. Zo kom je deze bunker nooit binnen. Een beetje googlen levert echter wel een inkijkje.
Achter de archaïsche naam Bond van Wapenbroeders zit een veteranenclub, gevestigd in Doorn en met een kleine dertig regionale afdelingen. Misschien doet de naam enger aan dan de werkelijkheid is. De website wordt op dit moment verbouwd door een kersverse webmaster wiens pasfoto niet het minste wantrouwen oproept. De inhoud bevat ook geen verwijzingen naar de IJzerbedevaart of oproepen aan leden om zich Op Het Ergste Voor te Bereiden met verwijzing naar de webshop voor overlevingspakketten, wapens (z.g.a.n.) en ammunitie.
Gewoon een gezellige club. Veteranencafe WapenbroedersGroningen is elke zaterdagmiddag open voor leden, maar ook niet-leden (mits veteraan of oud-militair) zijn welkom. Daarnaast is er twee keer per maand “soos”, en iedere eerste en derde dinsdag van de maand kaartochtend. En wat doen we op soos? ”Een praatje en Kaartje, Biljarten en Darten en [sic!] Schieten.”
Voor (ex-) militair personeel uit Noord Nederland, dat daarnaast motorfiets rijdt is er dus ook Northcrew, na First in Brabant en Deep South in Limburg het derde chapter van Veterans MC Netherlands. (Vraagt u zich ook af waarom de verdedigers van het oranje-blanje-bleu, zich zo Engelstalig afficheren? )
Volgens de website is de Motorclub“een vastberaden groep mannen welke oftewel actief militair zijn danwel veteraan. De leden houden vast aan de broederschap en kameraadschap die ze hebben leren kennen in het leger, of ze nog steeds dienen of inmiddels een nieuwe carrière zijn begonnen in de burgermaatschappij. Indien je gediend hebt in een oorlogsgebied en geaccepteerd word door de leden in de club kun je lid worden..”
Net als bij andere hardcore motorclubs, wordt je eerst Prospect, of kandidaatslid en als je je bewezen hebt, full member. Zo gaat het ook bij Hells’s Angels, één van de Councils waarmee de Veterans gelieerd zijn. De club associeert zich ook met andere, die prachtige namen dragen als Black Sheep of Demons, alle met colours – de op de brede rug van het lederen motorjack gestikte emblemen – die lijken op wat we kennen van de Hell’s Angels. Uit de website blijkt overigens ook dat er contacten zijn met de Satudarah club, waarmee ’s werelds meest bekende MC al dan niet “een dingetje heeft”. Belangrijker lijkt echter het contact met andere clubs van oud-strijder-rijders in Engeland, België en Scandinavië.
De combinatie Brothers in arms / brothers on bikes, van wapenbroedersen motorbuddies, is niet zo vreemd. De eerste van dit soort clubs zijn ontstaan uit veteranen uit de Tweede Wereldoorlog die op hun Liberators de wind in hun haar wilden blijven voelen. De beweging groeide in de USA vooral sterk door Vietnam veteranen. Het is een bekend verhaal. “Onze jongens” komen terug uit de oorlog met een puinhoop in hun kop, kunnen hun draai niet vinden in de burgermaatschappij en missen de actie, de spanning, de kameraadschap – precies waar het ook om te doen is bij de motorclub.
De 608
Het honk van de Bond en de MC, die bunker hier, was een Duitse commandopost. Voor de fijnproevers: een ‘Type 608 Bataillons-, Abteilungs oder Regiments Gefechtsstand (eingeschossig)’. Daarvan zijn er in Nederland 15 gebouwd, o.a. aan de Badhuisweg in Den Haag. De bunker in Den Haag was de centrale commandopost van 13 bunkers voor de verdediging van Scheveningen. Het ontwerp is van 1942, bevat 885m3 beton, en is aan de buitenkant 14 x 15,1 meter. De binnenruimtes zijn door de 2,5 meter dikke muren een stuk kleiner. Na de oorlog is er in 1964 een stuk aangebouwd en door de BB gebruikt. Bij een invalweg naar Utrecht stond er net zo één, die is onlangs met veel geweld gesloopt om de autoweg ruimte te kunnen geven. Vanuit een zelfde type bunker werd leiding gegeven aan de Duitse grondtroepen bij de Slag om Delfzijl, waarmee in Nederland een eind kwam aan de Tweede Wereldoorlog.
In Haren zijn er drie van de vijftien “608” bunkers. Behalve die bij De Esserberg, zijn er ook soortgelijke bunkers bij het station en aan de Scharlakenweg. Op het fortificatieforum wordt gemeld dat het exemplaar aan de Rijksstraatweg geen gevechtsfunctie had maar een bestuurlijke: “In Haren waren een aantal hoge bestuurlijke militairen onder gebracht. Ze waren gehuisvest in de drie grote villa’s voor de bunker aan de Rijksstraatweg. Om het geheel heen waren prikkeldraad versperringen aangelegd.” Aldus Sipke de Wind uit Leek die eventueel een plattegrond kan leveren en “luchtfoto’s van de stellingen rondom de bunker (…) aan het eind van de oorlog. Er waren toen diverse verdedigingsmaatregelen genomen op oa de Esserberg.”
Voor zover mij bekend kent de wapenbroedersbond onder haar leden geen oorspronkelijke bewoners van de bunker. Het is mij evenmin bekend of leden van de Northcrew deel uitmaken van de verdediging van BeQuick 1887.
O, en dat houten bankje voor de bunker? Dat moet gebouwd zijn door leden van de Bond en/of MC die hebben gediend in Wezep op de Veluwe. Daar, in de Prinses Margriet kazerne, ‘woont’ de 103 Constructie Compagnie van de Genietroepen, in 2009 bekend geworden met een oefening waarbij Fort Sabina (bij Willemstad, aan de A59, niet op de Antillen) vrij werd gemaakt van grootschalig onkruid.
Differences between the Invention and the prior art: From the description at the Black Duck web site, it seems that they compare small parts of the source code to find potentially matching code. The IP Fisher approach uses broader statistics and abstractions of the entire piece of code to measure similarity
Sinds tamelijk onlangs ben ik aan het wonenna een tijd op verschillende adressen, ja, ook gewoon gewoond te hebben. Thuis, daar woon je. ’t Huis, de woning – een machine om in te wonen. Maar wat doe je daar? De werkende mens doet er weinig meer dan slapen en eten. Dat kan ook elders. Alles kan altijd anders, en ergens anders. Dat is het vermoeiende van het leven, maar dat terzijde. Wat is wonen? Wonen is min of meer permanent ergens eigen onderdak hebben. Het primaire element van wonen is dus een dak, en muren – beschutting tegen de elementen en andere mensen. En dan? De vijf functies van het wonen, lees ik, zijn:
“- Eten (keuken en eetruimte)” – Benodigdheden: koelkast, voorraadkast, fornuis. Vuur. Essentieel is hier brandstof, de energievoorziening – of het nu gas of elektra is of je eigen setje zonnepanelen.
De keuken is de plek om eten te bereiden, niet direct de plaats waar je ook eet. Nu ben ik niet de enige die staande aan het aanrecht ontbijt, maar dat is, dunkt me, geen volledige invulling van de functie Eten. Het aanrecht is overigens ook een essentieel onderdeel van een keuken, en ook een bron voor de schoonmaakroute. Zo komen we op de functie:
“- Verzorging (sanitaire ruimten)” – schoonmaken is een belangrijke functie die bij elke activiteit terugkomt, behalve misschien lezen. De meeste tijd bij elke klus gaat zitten in opruimen en schoonmaken. Ingrediënten, gereedschap, de gebruikte ruimtes, kleren– alles moet eerst worden geordend, dan gebruikt en tenslotte worden schoongemaakt en opgeruimd.
De “sanitaire ruimten” of “natte groep” betreffen vooral de verzorging van de bewoner op de wc en in de badkamer. De woning zelf moet ook worden bijgehouden. En het belangrijkste schoonmaakmiddel is water, het essentiële onderdeel hier. De Kraan. Een wasmachine zou wel handig zijn, maar je kunt natuurlijk ook naar de beek lopen of de wasserette. Onder verzorging versta ik ook kleding en schoeisel. De functionele indeling van een huis gaat hier mank, want het verzorgen van de uiterlijke mens valt volgens Bartjens in de functie
“- Slapen (slaapkamer)” – slapen doe je in de trein en op je werk. Maar het kan ook thuis. Het liefst in een bed – het volgende essentiële element – maar in principe is elk zacht horizontaal vlak in een warme omgeving met gedempt licht geschikt.
Als je alle woonfuncties zou uitbesteden (buitenshuis eten dus, naar de wasserette, douchen op de sportclub etcetera) is hetslapen het duurste – tevens meest waardevolle – element. Niemand wil echt permanent op een bankje in het park of verscholen onder een plastic zeil in het bos leven. En zo kom ik op een functie die niet in het rijtje staat.
Ergens wonen is een belangrijk onderdeel van je identiteit. De vraag ‘Waar woon je’ is een deelvraag van “Wie ben je?” – vooral als de vraag gesteld wordt door één onzer Instanties. Een staatsgerelateerde instelling, een bank of verzekeringsmaatschappij in Nederland neemt geen ander antwoord voor lief dan het adres waarop je staat ingeschreven in de Gemeentelijke Basis Administratie. Vraag het die zwerver maar, een functionerend postadres is een waardevol iets, vaak de eerste stap uit het zwervend bestaan. Sorry, maar zonder adres en Burger Service Nummer besta je niet en ben je in een nog lastiger parket beland dan “gewoon” illegaal zijn. Niet alleen ‘zonder vaste woon of verblijfplaats’, maar feitelijk rechteloos, al zal niet elke jurist dat beamen.
Zo wordt de slaapkamer de crux van het wonen, ook omdat hier, onder je dekbed, het beschutte ‘onderdak’ zijn het meest voelbaar, is. Bovendien is er nog een andere, verzorgende, functie waarin de slaapkamer een cruciale rol heeft. De slaapkamer is doorgaans gelieerd aan onze garderobe maar de slaapkamer is hopelijk ook de plek waar je in slaap valt en ontwaakt met je Lief, en de plek waar je uiteindelijk het meest de Liefde bedrijft…waarna je pas echt kan
“- Relaxen (woonkamer, tuin, terras)” – In de woonkamer wonen we dus eigenlijk, maar dan zou de functie van wonen alleen “effe zitte” zijn…volgens mij lopen we er vooral doorheen, onderweg naar iets anders, maar dat is niet ontspannend. En iedereen met een tuin weet dat het daar heel ontspannend, maar evenzogoed hard werken is. In de woonkamer wordt ook bezoek ontvangen, in ‘de mooie kamer’ op de beletage worden de meestgewichtige en luchtige gesprekken gevoerd, veel minder aan de spreekwoordelijke keukentafel. Relaxen? Hmmm… En wat betreft essentiële elementen… de zitelementen, of toch de laptop en/of tv? Het raam naar buiten: uitzien op de straat. Ja, dat is het. Communicatie is hier het essentiële element, inclusief de internetaansluiting die niet aan een bepaalde ruimte is gebonden. De woonkamer is de interface tussen de privé wereld en de openbare buitenwereld, waarin we
“- Werken (study)”, de studeer- en/of hobbykamer, de bibliotheek. Essentieel element is hier de tafel. Geen eettafel maar werktafel, in de brede zin, tot aan strijkplank. En als ik zeg dat we in de buitenwereld werken is het eerder zo, dat daar het resultaat van ons werk zich materialiseert. Iets te filosofisch verwoord, kort door de bocht? Jammer dan, misschien kom ik er later op terug. Want werken, daar kan ik nog wel een paar woorden meer over kwijt. Alles is werk. Alles wat moet. Wonen is een werkwoord.
Nieuw is leuk, nieuw is vers, nieuw ruikt lekker, nieuw is spannend, en eigenlijk weet je nog niet of je dat wel leuk vindt.
’s Morgens je eerste voetstappen in de verse sneeuw zetten.
En daarmee krijgt het doel al vorm, in het begin ligt het eind al besloten.
De eerste strepen komen terug in de laatste streken.
Zoals je de eerste stap zet, zal je finale verlopen.
Elk project (kunstje, artikel, leven), van korte of langere duur, is als een Japanse kalligrafie: één doorlopende beweging en elke hapering, verslapping van de focus op het eindresultaat, veroorzaakt een weeffout daarin.
Jammer.
Een goed begin is het hele werk.
Een goed begin is het einde.
Nieuw is dit niet. Toch, elke bloesem aan de boom, elke appel en sneeuwvlok is uniek, elke lente, elke zomer en winterdag weer.
Het is niet (nooit) alleen maar de schuld van deze of gene mens of groep of van het ene of andere idee of begrip. Hij of zij of het kan wel een rol spelen, misschien wel een grote maar er is (altijd) meer. Een ander begrip of persoon, wat daar volledig los van staat, met een andere oorsprong en een ontwikkeling die niet eens in dezelfde richting hoeft te gaan. Al kan dat wel zo lijken.
Het is alweer enige tijd geleden dat ik dit boek las, maar het blijft op mijn netvlies. Het is prachtig geschreven en beschrijft een intrigerend thema. Het behandelt het Tokio-tribunaal, een minder bekend tribunaal. Het boek is gebaseerd op de Nederlandse rechter (Bert Röling) die bij dit tribunaal aanwezig was en een afwijkende mening had. Bijzonder is dat het thema wordt beschreven vanuit drie hoofdpersonen die ieder hun eigen kijk geven.
communicatiestrateeg maakt veelkleurige schilderijen met deels herkenbare vormen in een surrealistische setting. Ze begon ruim 15 jaar geleden met schilderen “met als doel om er geen doel mee te hebben, niet om te exposeren of te verkopen. In mijn leven en werk waren er al genoeg doelen.”
“Maar 5 tot 10% van ons handelen wordt bepaald door ons bewustzijn, het overgrote deel komt uit ons onbewuste. Kunst is voor mij een vorm om de poort naar het onbewuste open te zetten. Een wisselwerking van bewust leiden en onbewust laten leiden. Dat zie ik niet alleen terug in het maken of genieten van kunst, maar ook in de wereld om ons heen. We leven in een tijdperk van wantrouwen, waarin we de verbinding met de natuur, onszelf en elkaar kwijt zijn geraakt. Vanuit ons bewustzijn hebben we er geen grip op. Toch zie ik een positieve onderstroom ontstaan, een komende revolutie die die verbinding herstelt, vernieuwt. We staan aan de vooravond van een omwenteling, maatschappelijk, economisch en als mensheid in zijn geheel. Daarvoor is het nodig om de touwtjes van ons bewustzijn soms wat te laten vieren en ruimte te scheppen voor nieuwe ontwikkelingen en inzichten.”
zijn worden ze ontdekt en klinken er schoten.
Ik weet niet hoe lang het duurde voordat ik kon lezen maar ik zal nog niet lang geleefd hebben, en ik weet niet hoelang het leren duurde, het zal vrij kort geweest zijn. In mijn beleving leerden we de letters en konden meteen lezen.
Ik zag de kinderen met hun spelletjes, maar ze deden het expres. Het was net zo menens als de grote mensen die ik zag met hun eigen spelletjes, onderling, en die met kinderen. Ze begrepen kinderen niet, niet echt, en snapten zeker niet dat ik hen wel begreep. Meestal. En de grote jongens op hun brommers en hun onzekere stoere spel met het gevaar. Ik las ze, en paste op.
Muziekkrant Oor gehaald: David Bowie, de perfecte gentleman-ster met het telkens wisselende personae in bijpassende kostuums met alleen een lendendoek om, zoals hij speelde hij in het toneelstuk The Elephant Man, over een ernstig misvormde man.
palescue's kolom 
