Lunetten: vier brillen

Wij wonen aan de grens van de Hollandse Waterlinie, een verdedigingsmiddel uit de tijd dat we de Koning van Hispanje nog moesten bewijzen dat de Lage Landen zelfstandig konden zijn. “Als de vijand komt”, dachten de soldaten, “zetten we alles onder water als één grote slotgracht rond het rijke westen, Vesting Holland.” Dit idee had een lang leven, om precies te zijn tot in de jaren zeventig van de twintigste eeuw.

Op landkaarten die niet eens zo oud zijn heet het hier Vlakte Lunetten of de Houtense Vlakte. De Vlakte ligt hoger dan de omgeving en kon dus niet goed onder water gezet worden. Om deze zwakke schakel in de linie toch te verdedigen, zijn de 4 Lunetten op korte afstand van elkaar gebouwd.  

We zien het Houtensepad en de Oude Liesbosweg als enige wegen. de Koppeldijk is nog naamloos. Rond de forten staan cirkels die het schootsveld van de kanonnen aangeven – daar moest het leeg en vlak blijven om goed te kunnen mikken. Een deel van de Houtensche weg, nu de Waterlinieweg, was een militaire weg die bovenlangs de Utrechtse lunetten liep. Aan de andere kant van het schootsveld volgt de huidige Rijksweg A12 grofweg de Limes, de verdedigingslinie die de Romeinen achttien eeuwen eerder hadden aangelegd.

Tussen Naarden en de Biesbosch liggen in totaal 27 bolwerken die zijn aangelegd tussen 1815 en 1885. Twee jaar nadat de Franse bezetter Utrecht via ’t Ledig Erf had verlaten, gaf Koning Willem I namelijk opdracht tot modernisering van de Waterlinie. Tegen de tijd dat het nieuwe harnas voor het westen des lands gesmeed was, waren de forten al nutteloos.

De Duitsers hadden een brisantgranaat ontwikkeld die ze zó aan flarden zou schieten. En in 1940 vlogen diezelfde Duitsers er gewoon overheen in hun Stuka’s en Messerschmidts. Toch duurde het dus nog meer dan dertig jaar voordat het strategisch belang van Vlakte Lunetten werd opgegeven en Lunetten BV er huizen mocht gaan bouwen.

Achter de voorhoede van de Forten ’t Hemeltje, Vechten en Rhijnauwen liggen de lunetten als twee brillen tegen de rondweg. ‘Des lunettes’ wordt in Frankrijk immers tegen een bril gezegd. En de vorm is er wel naar, vooral als je zo’n halve leesbril in gedachten neemt die mensen wel eens om de nek laten bungelen of in het haar steken.

Ook het Franse woord voor de maan, ‘la lune’, zien we terug in het woord Lunet. En inderdaad is Lunet een benaming voor de halve maan. Links bovenaan deze pagina zie je er drie terug in het logo. Van de lunet-vorm wordt verder dankbaar gebruik gemaakt door de Groengroep, die er vier verwerkt tot een boom en door de Mavo/Leao in de wijk. Het was Koningin Beatrix die vorig jaar aan het Wijkgezondheidscentrum een beeldmerk ontstak, dat op fraaie wijze drie lunetten een vierde laat vormen.

Tenslotte doet de hoekige beschoeiing van het kanaal bij het winkelcentrum sterk denken aan de verdedigingswerken die de wijk haar naam gaven. Iets vergeten? Ja: een lunet is ook nog een halve cirkel van een guillotine waar het hoofd van de veroordeelde in ligt, voordat het wordt afgesneden van het lichaam door de suizende valbijl.

Nette Nul: Lunetter.

In de maand september verscheen het boekje ‘De bevolking van Utrecht per I januari 1991’ . Daarin staan 43 tabellen die elk jaar worden bijgewerkt door de afdeling Bestuurskunde van de gemeente. Nu weet ik eindelijk dat Utrecht in 1970 278.000 inwoners had.

Sinds 1984 schommelt dat aantal rond de 230.000. Op I januari woonden 11.059 mensen in Lunetten. Omdat onze wijk binnenkort min of meer fuseert met Tolsteeg/Hoograven vermeld ik er meteen bij dat daar 4.000 mensen meer wonen op een kleiner gebied: 193 hectare. Lunetten meet 274 hectare en is dus dunner bevolkt. Hier wonen 40 mensen per hectare, in Tolsteeg/ Hoograven 78.

In Lunetten wonen grofweg 3.500 mannen en 3.300 vrouwen die tussen de 25 en 65 jaar oud zijn (slechts 6,7% van de wijkbewoners is bejaard). Mensen in de werkzame leeftijd krijgen van de cijferaar een ‘sociale groep en positie in het beroep’ mee. Meer dan twee-derde, 4.320 personen van deze categorie, heeft geen of een onbekend beroep. De rest is overdag vooral bezig met ‘ingewikkelde arbeid’. 326 Mannen en 190 vrouwen hebben zeer ingewikkeld’ werk of een baan op wetenschappelijk niveau.

Ter vergelijking: in Tolsteeg/Hoograven zijn 400 mannen minder zonder werk. De verhoudingen liggen daar heel anders: er zijn veel meer mensen die eenvoudig werk doen, 792 tegen 266 in Lunetten. Het aantal mensen dat zeer ingewikkeld tot wetenschappelijk bezig is, bedraagt echter de helft (285) van dat in Lunetten (516).

De Lunetters zijn gehuisvest in 4.575 woningen. De computer nam een kijkje in de slaapkamers en telde 1.012 echtparen mét kinderen, 717 echtparen zonder en 398 alleenstaande ouders. Dat betekent een totaal van 2.127 gezinnen. Daarnaast kent Lunetten 4.778 alleenstaanden, of alleengaanden zoals alleenstaanden zich noemen.

De volksteller heeft wat moeite met het aantal kinderen. Als gezinslid zijn er 4.307 kinderen in Lunetten. Volgens een andere tabel zijn er maar 2.425 kinderen en stiefkinderen in onze gezinsverhoudingen. Kijken we naar het aantal mensen tussen 0 en 14 jaar oud, dan vinden we het getal 1.607. Maar leeftijd zegt niet alles. Ik zag ook drie kinderen vermeld staan die tussen de 70 en 74 jaar oud zijn.

Van alle lezers krijgt naar schatting 75% een Nette punt Nul hoofd van deze column. Zoveel is echter zeker: Nette Nul.

Dit was NETTE NUL #9 jaargang 9 nummer 6, oorspronkelijk verschenen op 15 augustus 1991 en #11, jaargang 9 nummer 8 uit de Lunet van 31 oktober 1991.

Dit was het. De niet opnieuw gepubliceerde afleveringen vind ik niet leuk (meer).

Tussen 1990 en 1993 verscheen dhr. Nette Nul twintig keer in De Lunet, een uitgave van Stichting Welzijn Lunetten. De krant werd huis-aan-huis verspreid in de Utrechtse wijk Lunetten.